Số thuần hàn dùng để làm gì?

Số thuần Việt, với vẻ ngoài giản dị và gần gũi, dường như chỉ đóng vai trò phụ trong hệ thống số đếm của tiếng Việt. Thường bị lu mờ bởi sự chính thống và bề thế của số Hán Việt, chúng ta dễ dàng bỏ qua những sắc thái tinh tế mà hệ thống số thuần Việt mang lại. Vậy, số thuần Việt thực sự dùng để làm gì? Câu trả lời không đơn giản chỉ là “đếm số lượng nhỏ”. Nó phức tạp hơn, tinh tế hơn, và gắn liền với cách người Việt tiếp cận và diễn đạt thế giới xung quanh mình.

Sự khác biệt không chỉ nằm ở phạm vi số lượng. Số Hán Việt, với cấu trúc chặt chẽ và tính hệ thống cao, thích hợp cho việc ghi chép chính xác, khách quan. Chúng ta dùng chúng trong các văn bản hành chính, tài chính, khoa học… cần sự chính xác tuyệt đối. Một triệu đồng, hai mươi lăm giờ, trang ba trăm bảy mươi hai – sự rõ ràng và không thể nhầm lẫn là ưu điểm vượt trội.

Ngược lại, số thuần Việt thường xuất hiện trong ngữ cảnh đời thường, gần gũi với cảm xúc và trải nghiệm cá nhân. Chúng mang một hơi thở nhẹ nhàng, tự nhiên, gần gũi với bản sắc văn hóa Việt. Hãy thử tưởng tượng: “Hai đứa trẻ chạy chơi”, “Ba con mèo nằm ngủ”, “Mấy quả mít chín vàng”. Việc sử dụng “hai”, “ba”, “mấy” ở đây không chỉ đơn thuần là đếm số lượng. Nó còn thể hiện sự gần gũi, thân mật, thậm chí là một chút trìu mến. “Mấy” không chỉ là một con số không xác định, nó còn hàm chứa sự ước lệ, thể hiện sự không quá quan trọng về số lượng cụ thể, mà nhấn mạnh vào bản chất của sự vật, sự việc.

Thêm nữa, số thuần Việt còn được sử dụng để diễn đạt tuổi tác một cách gần gũi hơn, tạo cảm giác thân thiết hơn. “Cháu năm tuổi rồi”, nghe tự nhiên hơn là “Cháu ngũ tuế rồi”. Hay trong việc chỉ giờ giấc đơn giản hàng ngày: “Mấy giờ rồi?”, “Sáu giờ rồi”, thường được ưu tiên hơn so với “Mấy thị thần rồi?”, “Lục giờ rồi”. Sự lựa chọn này không chỉ dựa trên thói quen, mà còn thể hiện sự phù hợp về ngữ cảnh giao tiếp.

Tóm lại, số thuần Việt không chỉ đơn thuần là một hệ thống số đếm “dự phòng” cho số Hán Việt. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên sắc thái ngôn ngữ, thể hiện sự tinh tế và mềm mại trong cách diễn đạt, mang đến sự gần gũi và thân thiện trong giao tiếp hàng ngày. Việc lựa chọn số thuần Việt hay số Hán Việt không chỉ là vấn đề ngữ pháp, mà còn là một sự lựa chọn về phong cách, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam.