Cán cân thanh toán thâm hụt là gì?

Cán cân thanh toán thâm hụt: Khi dòng tiền chảy ngược dòng

Cán cân thanh toán (CCT) được ví như một cuốn sổ kế toán ghi chép toàn bộ các giao dịch kinh tế giữa một quốc gia với phần còn lại của thế giới trong một khoảng thời gian nhất định. Khi cuốn sổ này ghi nhận số tiền chi ra nhiều hơn số tiền thu vào, ta nói quốc gia đó đang đối mặt với cán cân thanh toán thâm hụt. Tuy nhiên, định nghĩa này chỉ là bề nổi của một vấn đề phức tạp hơn nhiều. Nó không đơn thuần là “xuất khẩu ít hơn nhập khẩu”, mà là một bức tranh toàn cảnh về dòng chảy tiền tệ quốc tế, phản ánh sức khỏe kinh tế tổng thể của một quốc gia.

Thâm hụt CCT xảy ra khi tổng giá trị các khoản chi ra bằng ngoại tệ vượt quá tổng giá trị các khoản thu vào bằng ngoại tệ. Những khoản chi ra này bao gồm:

• Nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ: Mua máy móc, thiết bị, nguyên liệu từ nước ngoài, chi phí du lịch nước ngoài, sử dụng các dịch vụ internet quốc tế… đều góp phần vào thâm hụt CCT. Đây thường là thành phần lớn nhất.

• Đầu tư ra nước ngoài: Các doanh nghiệp đầu tư vào các dự án ở nước ngoài, hoặc cá nhân đầu tư vào chứng khoán, bất động sản nước ngoài… đều dẫn đến dòng vốn chảy ra khỏi quốc gia.

• Thanh toán các khoản nợ nước ngoài: Việc trả lãi và gốc cho các khoản vay quốc tế cũng làm giảm lượng ngoại tệ dự trữ.

• Chuyển tiền ra nước ngoài: Gửi tiền cho người thân ở nước ngoài, các khoản chuyển tiền liên quan đến đầu tư…

Trong khi đó, các khoản thu vào bằng ngoại tệ chủ yếu đến từ:

• Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ: Bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho nước ngoài là nguồn thu ngoại tệ quan trọng nhất.

• Đầu tư từ nước ngoài: Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đầu tư gián tiếp… mang lại nguồn ngoại tệ cho quốc gia.

• Thu nhập từ tài sản nước ngoài: Lãi suất, cổ tức thu được từ các khoản đầu tư ra nước ngoài.

• Chuyển tiền từ nước ngoài: Tiền gửi từ người thân ở nước ngoài, kiều hối…

Thâm hụt CCT không nhất thiết là xấu. Một thâm hụt nhỏ và tạm thời có thể là kết quả của chính sách kinh tế lành mạnh, ví dụ như đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế lâu dài. Tuy nhiên, một thâm hụt CCT lớn và kéo dài có thể dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực như suy giảm dự trữ ngoại hối, mất giá đồng nội tệ, gia tăng lạm phát và phụ thuộc vào vốn nước ngoài. Việc quản lý và cân bằng CCT là một nhiệm vụ quan trọng đối với chính phủ mọi quốc gia. Không có một “công thức” nào áp dụng cho tất cả, mà cần phải có những chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể.