Bagaimana bunyi hukum kekekalan massa?

Kekekalan Jisim: Bisikan Alam Semesta yang Tak Berubah

Hukum kekekalan jisim, suatu prinsip asas dalam kimia dan fizik, berbisik kepada kita tentang ketetapan alam semesta. Ia bukan sekadar rumusan kering dalam buku teks, malah suatu kenyataan yang terpancar dalam setiap tindak balas kimia yang berlaku di sekeliling kita, daripada pembakaran kayu api hingga proses fotosintesis yang menakjubkan dalam tumbuh-tumbuhan. Bayangkan ia sebagai suatu lagu yang dimainkan alam, lagu yang sentiasa memainkan not yang sama – not kekekalan jisim.

Secara ringkasnya, hukum ini menyatakan bahawa dalam satu sistem tertutup, jisim keseluruhan bahan tindak balas sebelum tindak balas kimia berlaku adalah sama dengan jisim keseluruhan hasil tindak balas selepas tindak balas tersebut. Ini bermaksud, tiada jisim yang hilang atau tercipta secara ajaib. Jisim hanya berubah bentuk. Atom-atom yang terlibat dalam tindak balas kimia hanyalah disusun semula, membentuk molekul-molekul baharu, tetapi jumlah atom keseluruhannya kekal sama.

Bagaimana bunyinya? Ia bukan bunyi yang boleh didengar oleh telinga kita, tentu saja. Tetapi jika kita boleh “mendengar” bahasa alam semesta, hukum kekekalan jisim akan berbunyi seperti gema yang mantap dan teguh. Ia bukan bunyi yang dramatik atau menggemparkan, tetapi suatu bisikan yang konsisten dan pasti, yang menegaskan bahawa dalam setiap perubahan, terdapat ketetapan yang mendasari.

Bayangkan kita membakar sebatang lilin. Lilin, oksigen dari udara, dan sedikit sumbu, membentuk bahan tindak balas. Apabila lilin terbakar, ia menghasilkan karbon dioksida, wap air, dan sedikit jelaga. Walaupun bentuk bahan berubah, jisim keseluruhan bahan tindak balas (lilin, oksigen, dan sumbu) adalah sama dengan jisim keseluruhan hasil tindak balas (karbon dioksida, wap air, dan jelaga) – dengan syarat kita mengambil kira semua produk, termasuk yang mungkin terlepas sebagai gas. Itulah bisikan kekekalan jisim.

Namun, perlu diingat bahawa hukum ini terpakai dalam sistem tertutup. Dalam sistem terbuka, di mana jisim boleh masuk atau keluar, prinsip kekekalan jisim mungkin tidak kelihatan begitu jelas kerana perubahan jisim boleh berlaku disebabkan pertukaran bahan dengan persekitaran.

Kesimpulannya, hukum kekekalan jisim merupakan suatu prinsip asas yang elegan dan penting. Ia bukan hanya suatu peraturan dalam buku teks, tetapi suatu manifestasi tentang susunan dan ketetapan alam semesta. Ia adalah bisikan halus tetapi kuat yang mengesahkan bahawa dalam dunia yang sentiasa berubah, terdapat sesuatu yang kekal malar – jisim.