Z czego wynika agresja u dziecka?

Za zasłoną złości: Skąd bierze się agresja u dziecka i jak jej zapobiegać?

Agresja u dziecka to temat trudny i złożony, często sprowadzany do prostego stwierdzenia o “niegrzecznym” zachowaniu. Jednak za krzykiem, biciem czy kopaniem kryje się zazwyczaj coś więcej niż tylko chęć zrobienia na złość. Dziecko, zwłaszcza małe, nie jest miniaturowym dorosłym, który świadomie wybiera agresję jako narzędzie manipulacji. Jego zachowanie jest sygnałem, wołaniem o pomoc, które powinniśmy nauczyć się rozumieć.

Oczywiście, częściowo prawda leży w braku umiejętności werbalizacji emocji. Dziecko, które nie potrafi nazwać tego, co czuje – frustracji, gniewu, smutku – sięga po dostępne mu środki wyrazu, a nierzadko jest to właśnie agresja fizyczna. Wyobraźmy sobie malucha, który bardzo chce bawić się daną zabawką, ale inny maluch mu ją zabiera. Nie umiejąc jeszcze negocjować, ani wyrazić słowami swojego rozczarowania, może zareagować impulsywnie, uderzeniem lub pchnięciem. To niekoniecznie świadczy o jego złej woli, a raczej o braku narzędzi do radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Jednak skupianie się wyłącznie na komunikacji werbalnej byłoby spłyceniem problemu. Istotnym elementem układanki jest kontekst społeczno-emocjonalny, w jakim dziecko dorasta. Nie mówimy tu tylko o bezpośrednim naśladowaniu agresywnych wzorców obserwowanych w domu, choć to oczywiście ma ogromne znaczenie. Chodzi również o subtelniejsze mechanizmy, takie jak atmosfera napięcia i stresu w rodzinie, brak poczucia bezpieczeństwa, zaniedbanie emocjonalne, a nawet nadmierna kontrola i presja. Dziecko, które samo doświadcza agresji, czy to fizycznej, czy psychicznej, uczy się, że to akceptowalny sposób radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Z kolei dziecko, któremu brakuje stabilności i poczucia bezpieczeństwa, może uciekać się do agresji jako sposobu na zwrócenie na siebie uwagi i uzyskanie kontroli nad sytuacją.

Dlatego tak ważna jest wczesna interwencja specjalisty. Nie chodzi o to, by od razu “szufladkować” dziecko jako agresywne. Chodzi o to, by zrozumieć przyczynę takiego zachowania. Psycholog dziecięcy, pedagog czy terapeuta rodzinny pomogą zidentyfikować źródło problemu i wspólnie z rodzicami opracować strategię działania. To może obejmować naukę konstruktywnych sposobów radzenia sobie z emocjami, terapię rodzinną, a także pracę nad budowaniem pozytywnych relacji w rodzinie i otoczeniu dziecka.

Pamiętajmy, że agresja u dziecka to nie wyrok, a sygnał. Sygnał, że dziecko potrzebuje pomocy i wsparcia, by nauczyć się radzić sobie z trudnymi emocjami i budować zdrowe relacje z innymi. Im wcześniej zareagujemy, tym większa szansa na pozytywne zmiany i zapobiegnięcie utrwalaniu się destrukcyjnych wzorców zachowania.