Co psychiatra przepisuje na depresję?

Co tak naprawdę psychiatra przepisuje na depresję? Spojrzenie poza popularne SSRI.

Depresja, złożona i wyniszczająca choroba, wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego. Często pierwszym krokiem w walce z nią jest farmakoterapia, prowadzona przez lekarza psychiatrę. Wbrew powszechnej opinii, leczenie farmakologiczne depresji to nie tylko popularne SSRI. Chociaż odgrywają one znaczącą rolę, wachlarz możliwości, którymi dysponuje psychiatra, jest znacznie szerszy i dopasowywany indywidualnie do pacjenta.

Zazwyczaj, jak słusznie zauważono, przy pierwszym podejściu lekarz psychiatra sięga po selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Leki te, obejmujące takie substancje czynne jak citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina, działają poprzez zwiększenie dostępności serotoniny w przestrzeni synaptycznej w mózgu. Serotonina, neuroprzekaźnik odpowiedzialny między innymi za regulację nastroju, snu i apetytu, odgrywa kluczową rolę w mechanizmach depresji. SSRI są często wybierane jako leki pierwszego rzutu ze względu na ich relatywnie korzystny profil bezpieczeństwa w porównaniu z innymi, starszymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Jednakże, warto podkreślić, że SSRI to nie jedyny oręż w arsenale psychiatry. Depresja to niejednorodna jednostka chorobowa i to, co działa u jednej osoby, może być nieskuteczne u innej. Co więcej, u niektórych pacjentów SSRI mogą powodować nieprzyjemne skutki uboczne, a u innych mogą okazać się niewystarczające w złagodzeniu objawów.

Co zatem psychiatra może rozważyć, jeśli SSRI okażą się nieskuteczne lub nieodpowiednie?

• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI): Leki te, takie jak wenlafaksyna i duloksetyna, wpływają na poziomy zarówno serotoniny, jak i noradrenaliny. Mogą być skuteczne w leczeniu depresji, w której występują problemy z koncentracją, energią i motywacją.
• Leki trójpierścieniowe (TLPD): Starsza generacja leków przeciwdepresyjnych, takich jak amitryptylina i imipramina. Chociaż skuteczne, posiadają więcej potencjalnych skutków ubocznych niż SSRI i SNRI, dlatego stosowane są ostrożniej i często w sytuacjach, gdy inne leki zawiodły.
• Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO): Bardzo silne leki przeciwdepresyjne, które wymagają przestrzegania restrykcyjnej diety. Zazwyczaj stosowane w leczeniu depresji atypowej lub lekoopornej.
• Noradrenergiczne i specyficzne serotoninergiczne leki przeciwdepresyjne (NaSSA): Mirtazapina jest przedstawicielem tej grupy. Działa poprzez zwiększenie uwalniania zarówno serotoniny, jak i noradrenaliny, a także blokuje niektóre receptory serotoninowe, co może zmniejszać ryzyko niektórych skutków ubocznych, takich jak zaburzenia seksualne.
• Leki atypowe: W niektórych przypadkach psychiatra może rozważyć zastosowanie leków atypowych, które nie pasują do żadnej z powyższych kategorii. Przykładem może być bupropion, który wpływa głównie na dopaminę i noradrenalinę.
• Augmentacja: Czasami, zamiast zmiany leku przeciwdepresyjnego, lekarz może zdecydować się na augmentację, czyli dodanie innego leku do dotychczas stosowanego SSRI. Mogą to być leki stabilizujące nastrój, takie jak lit lub lamotrygina, lub neuroleptyki atypowe, takie jak arypiprazol.

Kluczowe aspekty procesu leczenia:

• Indywidualizacja terapii: Wybór leku jest zawsze indywidualny i zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj depresji, nasilenie objawów, współistniejące choroby, przyjmowane leki, wiek pacjenta i potencjalne skutki uboczne.
• Długotrwałość: Leki przeciwdepresyjne nie działają natychmiast. Zazwyczaj potrzeba kilku tygodni, aby zauważyć poprawę. Ważne jest, aby pacjent był cierpliwy i regularnie konsultował się z psychiatrą.
• Monitorowanie: Regularne wizyty u psychiatry pozwalają na monitorowanie skuteczności leczenia i w razie potrzeby dokonywanie zmian w terapii.
• Połączenie z psychoterapią: Farmakoterapia często jest najskuteczniejsza w połączeniu z psychoterapią, która pomaga pacjentowi radzić sobie z trudnościami emocjonalnymi i zmieniać negatywne wzorce myślenia i zachowania.
• Stopniowe odstawianie: Nigdy nie należy odstawiać leków przeciwdepresyjnych samodzielnie. Odstawianie powinno odbywać się stopniowo i pod kontrolą lekarza.

Podsumowując, choć SSRI są często pierwszym krokiem w leczeniu farmakologicznym depresji, wybór leku zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta. Psychiatra dysponuje szerokim wachlarzem leków i metod leczenia, a celem jest znalezienie terapii, która będzie najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza dla danego pacjenta. Kluczem do sukcesu jest ścisła współpraca pacjenta z lekarzem i regularne monitorowanie stanu zdrowia. Depresja jest chorobą uleczalną, a odpowiednio dobrane leczenie może znacząco poprawić jakość życia osoby dotkniętej tą chorobą.