Jak odróżnić objawy somatyczne?

Jak odróżnić objawy somatyczne od “zwykłych” dolegliwości? Poradnik dla świadomego pacjenta

Często czujemy ból głowy po ciężkim dniu, brzuch pobolewa przed ważnym spotkaniem, a nagromadzenie stresu objawia się napięciem karku. Te dolegliwości, choć uciążliwe, zazwyczaj traktujemy jako normalną reakcję organizmu na codzienne wyzwania. Co jednak, gdy ból staje się chroniczny, a badania nie wykazują żadnych fizycznych przyczyn? Wtedy możemy zacząć podejrzewać, że mamy do czynienia z objawami somatycznymi.

Objawy somatyczne to realne, odczuwalne dolegliwości fizyczne, takie jak ból, zmęczenie, problemy żołądkowo-jelitowe, zawroty głowy czy kołatanie serca, które występują pomimo braku medycznego uzasadnienia w badaniach. To znaczy, że lekarze nie potrafią zidentyfikować uszkodzenia tkanek, choroby autoimmunologicznej, ani innej, obiektywnie mierzalnej przyczyny tych dolegliwości. To nie znaczy, że ból nie jest realny – jest jak najbardziej prawdziwy i dokuczliwy dla pacjenta.

Rozgraniczenie między “zwykłym” bólem a objawem somatycznym może być trudne. Gdzie więc szukać wskazówek?

1. Czas trwania i intensywność:

• “Zwykłe” dolegliwości: Zazwyczaj są krótkotrwałe i ustępują po odpoczynku, zastosowaniu leku przeciwbólowego lub ustąpieniu czynnika stresującego. Intensywność jest zazwyczaj umiarkowana i związana z konkretną sytuacją.
• Objawy somatyczne: Często są przewlekłe, trwają przez tygodnie, miesiące, a nawet lata. Mogą mieć zmienną intensywność, ale często są bardzo silne i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Niejednokrotnie są niezwiązane z konkretnym bodźcem zewnętrznym.

2. Wyniki badań:

• “Zwykłe” dolegliwości: Badania często potwierdzają przyczynę bólu (np. zapalenie zatok przy bólu głowy, napięcie mięśni przy bólu karku).
• Objawy somatyczne: Kluczowym elementem jest brak potwierdzenia fizycznej przyczyny w badaniach. Lekarze mogą wykluczyć szereg chorób, ale nadal nie potrafią znaleźć obiektywnego powodu dla odczuwanego bólu.

3. Koncentracja na objawach:

• “Zwykłe” dolegliwości: Pacjent skupia się na rozwiązaniu problemu, np. wyleczeniu infekcji czy odpoczynku po wysiłku.
• Objawy somatyczne: Często występuje nadmierne skupienie na objawach, wręcz obsesyjne analizowanie każdego odczucia z ciała. Pacjent może doświadczać lęku związanego z bólem, często odwiedza lekarzy i wykonuje liczne badania, szukając przyczyny.

4. Historia choroby:

• “Zwykłe” dolegliwości: Historia choroby jest zazwyczaj prosta i jednoznaczna. Pacjent potrafi wskazać konkretny moment, w którym problem się zaczął i jakie czynniki go nasilają.
• Objawy somatyczne: Historia choroby często jest skomplikowana i zawiła, pełna sprzecznych informacji i negatywnych wyników badań. Pacjent może opisywać liczne, różnorodne dolegliwości, które trudno powiązać ze sobą.

5. Czynniki emocjonalne:

• “Zwykłe” dolegliwości: Czynniki emocjonalne mogą wpływać na nasilenie bólu, ale nie są jego główną przyczyną.
• Objawy somatyczne: Stres, lęk, depresja, trauma i inne czynniki emocjonalne mogą odgrywać kluczową rolę w powstawaniu i utrzymywaniu się objawów. Często istnieje silny związek między nasileniem objawów somatycznych a trudnymi sytuacjami życiowymi.

Kiedy szukać pomocy?

Jeśli odczuwasz chroniczny ból lub inne dolegliwości fizyczne, które nie ustępują pomimo leczenia i negatywnych wyników badań, warto porozmawiać z lekarzem internistą lub psychiatrą. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie, które często obejmuje psychoterapię, mogą znacząco poprawić jakość życia.

Pamiętaj!

Objawy somatyczne to realny problem medyczny. Nie należy ich bagatelizować ani traktować jako “wymyślonych”. Poszukiwanie przyczyny dolegliwości jest ważne, ale równie istotne jest zrozumienie związku między ciałem a umysłem. Holistyczne podejście, uwzględniające zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne, jest kluczem do efektywnego leczenia.