Czy zaburzenia osobowości są chorobą psychiczną?

Czy zaburzenia osobowości są chorobą psychiczną? Granica między charakterem a patologią.

Pytanie, czy zaburzenia osobowości powinny być klasyfikowane jako choroby psychiczne, budzi kontrowersje i jest przedmiotem dyskusji wśród specjalistów od zdrowia psychicznego. Ujęcie zaburzeń osobowości w klasyfikacjach diagnostycznych, takich jak ICD-10 (i ICD-11) oraz DSM-5, sugeruje, że tak, ale rzeczywistość jest znacznie bardziej złożona niż prosta odpowiedź twierdząca lub przecząca.

Zaburzenia osobowości to nie chwilowe kryzysy, ale trwałe, głęboko zakorzenione wzorce myślenia, odczuwania, reagowania i odnoszenia się do otoczenia. Odróżniają się one od oczekiwań społecznych i kulturowych, stwarzając znaczne problemy w życiu jednostki. Osoba z zaburzeniem osobowości może mieć trudności w budowaniu i utrzymywaniu stabilnych relacji, regulowaniu emocji, a także w funkcjonowaniu w pracy lub w życiu codziennym.

Specyfika zaburzeń osobowości – co je wyróżnia?

Kluczową różnicą między “klasyczną” chorobą psychiczną a zaburzeniem osobowości jest ich charakter. Choroba psychiczna, taka jak depresja czy schizofrenia, często charakteryzuje się epizodami – okresami nasilonych objawów, które mogą ustępować. Zaburzenia osobowości to natomiast stały element funkcjonowania danej osoby, obecny od wczesnej dorosłości. Stanowią one niejako “szkielet” jej sposobu bycia, myślenia i odczuwania.

W odróżnieniu od wielu chorób psychicznych, gdzie można wskazać na konkretne przyczyny (np. zaburzenia neurochemiczne), etiologia zaburzeń osobowości jest bardziej złożona i wieloczynnikowa. Genetyka, wczesne doświadczenia życiowe (zwłaszcza traumatyczne), wpływ środowiska – wszystko to może przyczyniać się do rozwoju zaburzenia osobowości.

“Granica” między normalnością a patologią:

Gdzie przebiega linia oddzielająca po prostu “trudny charakter” od zaburzenia osobowości? Tutaj wkraczamy w subtelny obszar diagnozy, który wymaga:

• Długotrwałej obserwacji: Jednorazowe zachowanie nie przesądza o niczym. Ocena musi uwzględniać funkcjonowanie danej osoby na przestrzeni lat.
• Kompleksowej oceny: Psycholog lub psychiatra analizuje różne aspekty życia pacjenta, w tym relacje, pracę, samoocenę, sposób radzenia sobie ze stresem.
• Kryterium cierpienia i dysfunkcji: Ważne jest, aby stwierdzić, czy utrwalone wzorce zachowania prowadzą do znaczącego cierpienia osoby lub utrudniają jej codzienne funkcjonowanie. Jeśli ktoś jest np. perfekcjonistą, ale nie odczuwa z tego powodu dyskomfortu i nie ma problemów w życiu, nie można mówić o zaburzeniu osobowości.

Konsekwencje klasyfikacji:

Klasyfikowanie zaburzeń osobowości jako chorób psychicznych ma istotne konsekwencje. Otwiera dostęp do leczenia (psychoterapii, farmakoterapii), ułatwia zrozumienie problemów i może pomóc w walce ze stygmatyzacją. Z drugiej strony, etykieta “chory” może wpływać na tożsamość pacjenta i jego postrzeganie przez otoczenie.

Podsumowując:

Choć formalnie zaburzenia osobowości są uznawane za zaburzenia psychiczne, istotne jest, by pamiętać o ich specyfice. Są to trwałe i głęboko zakorzenione wzorce, a nie tylko epizodyczne problemy. Diagnoza wymaga ostrożności i uwzględnienia kontekstu życia pacjenta. Kluczowe jest, by pomoc była skierowana nie tylko na łagodzenie objawów, ale przede wszystkim na zrozumienie i zmianę utrwalonych wzorców, co w efekcie prowadzi do poprawy jakości życia i funkcjonowania. Rozumienie, a nie tylko etykietowanie, jest kluczem do skutecznej terapii.