การจำแนกพฤติกรรมทางการศึกษาให้ครอบคลุมมีกี่ด้าน อะไรบ้าง

เจาะลึกพฤติกรรมทางการศึกษา: นอกเหนือจาก Bloom’s Taxonomy สู่การเรียนรู้ที่รอบด้าน

แม้ว่า Bloom’s Taxonomy จะเป็นกรอบแนวคิดที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในการจำแนกพฤติกรรมทางการศึกษา โดยแบ่งออกเป็น 3 ด้านหลัก ได้แก่ พฤติกรรมทางปัญญา (Cognitive Domain), พฤติกรรมทางอารมณ์ (Affective Domain) และ พฤติกรรมทางทักษะ (Psychomotor Domain) แต่ในปัจจุบัน การทำความเข้าใจพฤติกรรมทางการศึกษาได้ขยายขอบเขตออกไป เพื่อให้ครอบคลุมมิติที่ซับซ้อนและหลากหลายมากยิ่งขึ้น เพื่อตอบสนองความต้องการของยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป

บทความนี้จะนำเสนอแนวทางการจำแนกพฤติกรรมทางการศึกษาที่กว้างขวางขึ้น โดยอิงจากรากฐานของ Bloom’s Taxonomy แต่เพิ่มเติมมุมมองที่เน้นการพัฒนาผู้เรียนแบบองค์รวม และเชื่อมโยงกับการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21

1. พฤติกรรมทางปัญญา (Cognitive Domain): สูงกว่าแค่ความรู้และความเข้าใจ

Bloom’s Taxonomy ในด้านนี้ มุ่งเน้นไปที่กระบวนการคิดเชิงวิพากษ์ การวิเคราะห์ สังเคราะห์ และการประเมิน แต่ในบริบทของการเรียนรู้สมัยใหม่ เราสามารถขยายความหมายของ “ปัญญา” ให้กว้างขึ้นได้ดังนี้:

• ความคิดสร้างสรรค์ (Creativity): ความสามารถในการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ๆ คิดนอกกรอบ และแก้ปัญหาด้วยวิธีการที่แตกต่าง
• การคิดเชิงคำนวณ (Computational Thinking): การวิเคราะห์ปัญหาที่ซับซ้อน แบ่งย่อยปัญหา และสร้างวิธีการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ ซึ่งจำเป็นต่อการใช้เทคโนโลยีอย่างมีประสิทธิภาพ
• การคิดเชิงวิพากษ์ (Critical Thinking): การตั้งคำถาม การวิเคราะห์ข้อมูลอย่างรอบด้าน และการตัดสินใจอย่างมีเหตุผล ไม่ตกเป็นเหยื่อของข้อมูลที่ผิดพลาดหรือการชี้นำ

2. พฤติกรรมทางอารมณ์ (Affective Domain): เติมเต็มจิตใจ สร้างแรงจูงใจ

นอกเหนือจากความสนใจ ความรู้สึก และคุณค่าที่ Bloom’s Taxonomy กล่าวถึง การพัฒนาด้านอารมณ์ยังรวมถึง:

• ความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence): ความสามารถในการเข้าใจและจัดการอารมณ์ของตนเองและผู้อื่น การสร้างความสัมพันธ์ที่ดี และการทำงานร่วมกับผู้อื่นอย่างมีประสิทธิภาพ
• ความเห็นอกเห็นใจ (Empathy): ความสามารถในการเข้าใจความรู้สึกและความต้องการของผู้อื่น การใส่ใจและช่วยเหลือผู้อื่น
• ความรับผิดชอบต่อสังคม (Social Responsibility): การตระหนักถึงผลกระทบของการกระทำของตนเองต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม การมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาและสร้างสรรค์สังคมที่ดีขึ้น

3. พฤติกรรมทางทักษะ (Psychomotor Domain): พัฒนาความชำนาญ สู่การลงมือปฏิบัติ

Bloom’s Taxonomy มุ่งเน้นไปที่ทักษะการเคลื่อนไหวและการใช้เครื่องมือ แต่ในโลกปัจจุบัน เราสามารถเพิ่มพูนความหมายของ “ทักษะ” ได้ดังนี้:

• ทักษะทางเทคโนโลยี (Technological Skills): ความสามารถในการใช้เทคโนโลยีได้อย่างคล่องแคล่วและมีประสิทธิภาพ ทั้งในการเรียนรู้ การทำงาน และการสื่อสาร
• ทักษะการสื่อสาร (Communication Skills): ความสามารถในการสื่อสารความคิด ความรู้สึก และข้อมูลได้อย่างชัดเจนและมีประสิทธิภาพ ทั้งในรูปแบบการพูด การเขียน และการนำเสนอ
• ทักษะการทำงานร่วมกับผู้อื่น (Collaboration Skills): ความสามารถในการทำงานร่วมกับผู้อื่นอย่างมีประสิทธิภาพ การแบ่งปันความรู้ การรับฟังความคิดเห็น และการแก้ไขปัญหาร่วมกัน

4. พฤติกรรมทางสังคม (Social Domain): สร้างปฏิสัมพันธ์ เรียนรู้จากผู้อื่น

ถึงแม้จะไม่ได้ปรากฏใน Bloom’s Taxonomy โดยตรง แต่พฤติกรรมทางสังคมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการเรียนรู้และการพัฒนาตนเอง:

• ทักษะการเข้าสังคม (Social Skills): ความสามารถในการสร้างและรักษาความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น การปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่างๆ และการแก้ปัญหาความขัดแย้ง
• การทำงานเป็นทีม (Teamwork): ความสามารถในการทำงานร่วมกับผู้อื่นอย่างมีประสิทธิภาพ การแบ่งบทบาทหน้าที่ การประสานงาน และการบรรลุเป้าหมายร่วมกัน
• ความเป็นพลเมืองดี (Citizenship): การตระหนักถึงสิทธิและหน้าที่ของตนเองในสังคม การเคารพกฎหมาย และการมีส่วนร่วมในการพัฒนาสังคม

สรุป:

การจำแนกพฤติกรรมทางการศึกษาไม่ได้จำกัดอยู่เพียงแค่ 3 ด้านของ Bloom’s Taxonomy เท่านั้น การเข้าใจและพัฒนาพฤติกรรมทางการศึกษาที่ครอบคลุมทุกด้าน ทั้งด้านปัญญา อารมณ์ ทักษะ และสังคม จะช่วยให้ผู้เรียนเติบโตเป็นบุคคลที่มีคุณภาพ มีความรู้ ความสามารถ มีคุณธรรม และสามารถปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงในโลกยุคใหม่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การออกแบบการเรียนรู้ที่เน้นการพัฒนาพฤติกรรมในทุกด้าน จะช่วยให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ที่สมบูรณ์แบบ และเตรียมพร้อมสำหรับการเป็นพลเมืองโลกที่สร้างสรรค์และมีความรับผิดชอบ