Action Research มีกี่ระยะ

วัฏจักรแห่งการเรียนรู้และปรับปรุง: 3 ระยะหลักของการวิจัยปฏิบัติการ (Action Research) และมิติที่ซ่อนอยู่

การวิจัยปฏิบัติการ (Action Research) เป็นกระบวนการวิจัยแบบวนซ้ำ ที่มุ่งเน้นการแก้ปัญหาในสถานการณ์จริง โดยผู้ปฏิบัติงานจะเป็นผู้วิจัยเอง เพื่อพัฒนาและปรับปรุงการปฏิบัติงานของตนเอง แม้ว่าโดยทั่วไปจะกล่าวถึง 3 ระยะหลัก แต่มิติที่แท้จริงของ Action Research คือการวนซ้ำอย่างต่อเนื่อง เปรียบเสมือนวงจรแห่งการเรียนรู้และปรับปรุงที่ไม่สิ้นสุด

สามระยะหลักของ Action Research ประกอบด้วย:

1. วางแผน (Planning): ระยะนี้เริ่มต้นด้วยการระบุปัญหาหรือประเด็นที่ต้องการปรับปรุงอย่างชัดเจน โดยเน้นที่ปัญหาในบริบทเฉพาะของผู้วิจัย ไม่ใช่ปัญหาเชิงทฤษฎี จากนั้นจึงกำหนดเป้าหมาย วางแผนการดำเนินการ กำหนดวิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล และเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์ ระยะนี้สำคัญอย่างยิ่งในการวางรากฐานที่มั่นคง และกำหนดทิศทางของการวิจัยให้ชัดเจน

2. ดำเนินการ (Action) / ลงมือปฏิบัติ: ระยะนี้เป็นการนำแผนที่วางไว้ไปปฏิบัติจริง โดยผู้วิจัยจะลงมือปฏิบัติตามแผนที่วางไว้ พร้อมทั้งเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบตามวิธีการที่กำหนดไว้ ข้อมูลที่ได้จะเป็นหลักฐานสำคัญในการประเมินผลลัพธ์และสะท้อนคิดในระยะต่อไป ความยืดหยุ่นในการปรับเปลี่ยนแผนระหว่างการดำเนินการเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้สอดคล้องกับสถานการณ์จริงที่อาจเปลี่ยนแปลงไป

3. สะท้อนผล (Reflection) / ประเมินผล: ระยะนี้เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลที่รวบรวมได้ เพื่อประเมินผลลัพธ์ของการดำเนินการ เปรียบเทียบกับเป้าหมายที่ตั้งไว้ และหาสาเหตุของความสำเร็จหรือความล้มเหลว รวมถึงข้อจำกัดต่างๆ ที่สำคัญคือการสะท้อนคิด (Critical Reflection) ถึงสิ่งที่ได้เรียนรู้จากการดำเนินการ และนำข้อค้นพบไปปรับปรุงแผนสำหรับการดำเนินการในรอบต่อไป

วงจรที่ไม่สิ้นสุด: หลังจากระยะสะท้อนผล วงจรของ Action Research จะเริ่มต้นใหม่ โดยนำบทเรียนที่ได้เรียนรู้ไปปรับปรุงแผน และดำเนินการในรอบต่อไป กระบวนการนี้จะวนซ้ำไปเรื่อยๆ จนกว่าจะบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ หรือจนกว่าผู้วิจัยจะพึงพอใจกับผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น ดังนั้น Action Research จึงไม่ใช่กระบวนการที่มีจุดสิ้นสุด แต่เป็นการเรียนรู้และปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง

สรุป: ถึงแม้ว่า Action Research จะอธิบายด้วย 3 ระยะหลัก แต่หัวใจสำคัญคือการวนซ้ำ เรียนรู้ และปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นกระบวนการที่ทรงพลังในการพัฒนาและแก้ไขปัญหาในสถานการณ์จริง โดยเน้นที่การมีส่วนร่วมของผู้ปฏิบัติงานในการสร้างความเปลี่ยนแปลงเชิงบวกในวิชาชีพของตนเอง.