ยา 9 ประเภทมีอะไรบ้าง

ก้าวข้าม 8 สู่ 9: ปริศนาประเภทของยาตาม พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 และความหมายที่ซ่อนอยู่

พระราชบัญญัติยา พ.ศ. 2510 ถือเป็นกฎหมายหลักที่ควบคุมการผลิต การจำหน่าย และการควบคุมคุณภาพของยาในประเทศไทย บทบัญญัติสำคัญที่มักถูกหยิบยกมากล่าวถึงคือ อำนาจของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขในการประกาศประเภทของยาในราชกิจจานุเบกษา ซึ่งตามตัวบทกฎหมายนั้นระบุถึง 8 ประเภท ได้แก่ ตำรายา, วัตถุที่เป็นยา, ยาอันตราย, ยาควบคุมพิเศษ, ยาสามัญประจำบ้าน, ยาแผนโบราณ, ยาที่ต้องระบุวันหมดอายุ และอายุการใช้งานของยาบางชนิด

แต่คำถามที่น่าสนใจคือ ทำไมหัวข้อถึงระบุว่า “ยา 9 ประเภท”? คำตอบไม่ได้อยู่ที่การเพิ่มเติมประเภทใดประเภทหนึ่งเข้าไปในรายการ 8 ประเภทที่กล่าวมา แต่เป็นการตีความและทำความเข้าใจในบริบทที่กว้างขึ้น โดยการพิจารณาถึงลักษณะเฉพาะของยาแต่ละประเภท และความซับซ้อนในการจัดกลุ่มยาที่อาจเกิดขึ้น

การตีความ “ยา 9 ประเภท”: การมองมิติที่แตกต่าง

แทนที่จะมองว่ามีเพียง 8 ประเภทที่รัฐมนตรีสามารถประกาศได้ เราสามารถพิจารณาถึงประเภทของยาในอีกมุมมองหนึ่ง นั่นคือ การแบ่งตาม “ลักษณะการควบคุม” ซึ่งจะทำให้เราเห็นมิติที่ละเอียดอ่อนยิ่งขึ้น และอาจนำไปสู่การเข้าใจถึงนโยบายและการบังคับใช้กฎหมายยาได้ดียิ่งขึ้น

ลองพิจารณาการแบ่งประเภทของยาในลักษณะนี้:

1. ยาที่ควบคุมโดยตำรับ: คือยาที่ต้องผลิตตามตำรายาที่ได้รับการรับรอง ซึ่งครอบคลุมทั้งตำรายาที่ระบุในกฎหมายและตำรายาที่ได้รับการรับรองจากหน่วยงานกำกับดูแล
2. วัตถุที่อาจเป็นยา: คือสารหรือวัตถุที่มีศักยภาพในการใช้เป็นยา ซึ่งต้องได้รับการควบคุมเพื่อป้องกันการนำไปใช้อย่างไม่เหมาะสม
3. ยาที่ต้องมีใบสั่งยา: คือยาอันตรายและยาควบคุมพิเศษ ซึ่งต้องมีใบสั่งยาจากแพทย์หรือเภสัชกรเพื่อควบคุมการใช้ยาอย่างเคร่งครัด ป้องกันการใช้ยาเกินขนาด หรือการใช้ยาที่ไม่ถูกต้อง
4. ยาที่จำหน่ายได้โดยไม่ต้องมีใบสั่งยา: คือยาสามัญประจำบ้าน ซึ่งสามารถหาซื้อได้ง่ายเพื่อบรรเทาอาการเจ็บป่วยเล็กน้อย
5. ยาแผนโบราณ: คือยาที่ปรุงขึ้นตามตำรับยาแผนโบราณ ซึ่งอาจได้รับการรับรองจากหน่วยงานกำกับดูแล หรือปรุงขึ้นโดยผู้ประกอบวิชาชีพการแพทย์แผนไทย
6. ยาที่ต้องระบุวันหมดอายุ: คือยาที่อาจเสื่อมสภาพเมื่อหมดอายุ ซึ่งต้องระบุวันหมดอายุเพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภค
7. ยาที่ต้องมีข้อมูลการใช้ที่ชัดเจน: คือยาที่ต้องมีข้อมูลการใช้ที่ชัดเจน เช่น ข้อบ่งใช้ ขนาดยา ข้อควรระวัง เพื่อให้ผู้ใช้สามารถใช้ยาได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย
8. ยาที่ต้องมีฉลากที่ชัดเจน: คือยาที่ต้องมีฉลากที่ชัดเจน ระบุชื่อยา ส่วนประกอบ วิธีใช้ ข้อควรระวัง เพื่อให้ผู้ใช้สามารถเข้าใจและใช้ยาได้อย่างถูกต้อง
9. ยาที่ต้องมีการควบคุมการผลิตและคุณภาพ: คือยาที่ต้องมีการควบคุมการผลิตและคุณภาพอย่างเข้มงวด เพื่อให้มั่นใจว่ายาที่ผลิตออกมามีคุณภาพ ปลอดภัย และมีประสิทธิภาพ

ความสำคัญของการตีความที่แตกต่าง

การตีความประเภทของยาในลักษณะนี้ แม้จะไม่ใช่การเพิ่มเติมประเภทใหม่เข้าไปในรายการ 8 ประเภทที่กฎหมายกำหนด แต่เป็นการช่วยให้เราเข้าใจถึงความซับซ้อนและมิติที่หลากหลายในการควบคุมยา โดยเน้นไปที่ “ลักษณะการควบคุม” ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการวางนโยบายและการบังคับใช้กฎหมายยา

นอกจากนี้ การตีความในลักษณะนี้ยังช่วยให้เรามองเห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างประเภทของยาต่างๆ ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น เช่น ยาอันตรายและยาควบคุมพิเศษ แม้จะถูกจัดอยู่ในประเภทที่แตกต่างกัน แต่ทั้งสองประเภทก็มีลักษณะร่วมกันคือ ต้องมีใบสั่งยาจากผู้ประกอบวิชาชีพ

สรุป

ถึงแม้ว่า พ.ร.บ.ยา พ.ศ. 2510 จะระบุถึงอำนาจของรัฐมนตรีในการประกาศยา 8 ประเภทในราชกิจจานุเบกษา แต่การทำความเข้าใจบริบทของยาในมุมมองที่กว้างขึ้น เช่น การแบ่งตามลักษณะการควบคุม จะช่วยให้เรามองเห็นมิติที่หลากหลายและละเอียดอ่อนยิ่งขึ้น ซึ่งจะนำไปสู่การวางนโยบายและการบังคับใช้กฎหมายยาที่มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น และส่งผลดีต่อสุขภาพและความปลอดภัยของผู้บริโภคโดยรวม