ฮอร์โมน Vasopressin สร้างจากอะไร

วาโซเพรสซิน: ฮอร์โมนควบคุมสมดุลน้ำและความดันโลหิต สร้างจากอะไรและทำงานอย่างไร?

วาโซเพรสซิน (Vasopressin) หรือที่รู้จักกันในชื่อฮอร์โมนแอนติไดยูเรติก (Antidiuretic Hormone – ADH) เป็นฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการรักษาสมดุลของน้ำและความดันโลหิตในร่างกายของเรา ถึงแม้ว่าหน้าที่หลักของมันจะเกี่ยวข้องกับการรักษาสมดุลของน้ำ แต่กระบวนการสร้างและควบคุมการหลั่งของวาโซเพรสซินนั้นมีความซับซ้อนและน่าสนใจกว่าที่เราคิด

ต้นกำเนิดของวาโซเพรสซิน: จากไฮโปธาลามัสสู่ต่อมใต้สมอง

วาโซเพรสซินไม่ได้ถูกสร้างขึ้นในต่อมใต้สมองโดยตรง แต่เริ่มต้นการเดินทางจากนิวโรนพิเศษที่ตั้งอยู่ในสมองส่วน ไฮโปธาลามัส (Hypothalamus) บริเวณที่เรียกว่า นิวเคลียส supraoptic (Supraoptic nucleus – SON) และ นิวเคลียส paraventricular (Paraventricular nucleus – PVN) นิวโรนเหล่านี้เปรียบเสมือนโรงงานผลิตฮอร์โมนขนาดเล็ก ที่ทำการสังเคราะห์วาโซเพรสซิน

กระบวนการสังเคราะห์ไม่ได้เกิดขึ้นทันทีในรูปของฮอร์โมนที่พร้อมใช้งาน นิวโรนจะสร้างสารตั้งต้นขนาดใหญ่ที่เรียกว่า โปรฮอร์โมน (Prohormone) ซึ่งประกอบไปด้วยวาโซเพรสซิน, นิวโรฟิซิน (Neurophysin) ซึ่งเป็นโปรตีนพาหะ และเปปไทด์อื่นๆ จากนั้นโปรฮอร์โมนจะถูกบรรจุในเวสิเคิล (Vesicle) และเคลื่อนที่ไปตามแอกซอน (Axon) ของนิวโรนไปยัง ต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior pituitary gland)

ที่ต่อมใต้สมองส่วนหลัง โปรฮอร์โมนจะถูกตัดแต่งและแปรรูปให้กลายเป็นวาโซเพรสซินที่สมบูรณ์ พร้อมกับนิวโรฟิซิน ซึ่งทำหน้าที่ในการจับและช่วยในการขนส่งวาโซเพรสซินภายในเวสิเคิล ฮอร์โมนที่ถูกสร้างขึ้นจะถูกเก็บสะสมไว้ในเวสิเคิลเหล่านี้ รอสัญญาณกระตุ้นจากร่างกายเพื่อปลดปล่อยเข้าสู่กระแสเลือด

การทำงานของวาโซเพรสซิน: กุญแจสำคัญในการรักษาสมดุล

เมื่อร่างกายขาดน้ำ หรือความดันโลหิตลดลง ตัวรับ (Receptor) พิเศษในร่างกายจะส่งสัญญาณไปยังไฮโปธาลามัส ทำให้เกิดการกระตุ้นนิวโรนที่สร้างวาโซเพรสซิน ส่งผลให้ต่อมใต้สมองส่วนหลังปล่อยวาโซเพรสซินเข้าสู่กระแสเลือด

วาโซเพรสซินที่ถูกปล่อยออกมาจะออกฤทธิ์ผ่านกลไกหลัก 2 ประการ:

• การเพิ่มการดูดซึมน้ำที่ไต: วาโซเพรสซินกระตุ้นตัวรับ V2 ในท่อไตส่วนปลาย (Distal convoluted tubule) และท่อรวม (Collecting duct) ทำให้เกิดการเพิ่มจำนวนของช่องทางน้ำ (Aquaporin channels) บนผิวเซลล์ของท่อไต ส่งผลให้ไตสามารถดูดซึมน้ำกลับเข้าสู่กระแสเลือดได้มากขึ้น ลดปริมาณน้ำที่ถูกขับออกทางปัสสาวะ
• การทำให้หลอดเลือดหดตัว: วาโซเพรสซินกระตุ้นตัวรับ V1A บนเซลล์กล้ามเนื้อเรียบของหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดหดตัว เพิ่มความดันโลหิต

ปริมาณการหลั่ง: สัญญาณจากร่างกายที่บอกความต้องการ

ปริมาณวาโซเพรสซินที่ถูกปล่อยออกมานั้นขึ้นอยู่กับสภาวะของร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ระดับการไฮเดรต (Hydration level) และ ความดันโลหิต เมื่อร่างกายขาดน้ำ หรือความดันโลหิตต่ำ การหลั่งวาโซเพรสซินจะเพิ่มขึ้น เพื่อรักษาปริมาณน้ำในร่างกายและเพิ่มความดันโลหิต ในทางกลับกัน เมื่อร่างกายมีน้ำเพียงพอ หรือความดันโลหิตสูง การหลั่งวาโซเพรสซินจะลดลง

สรุป:

วาโซเพรสซินเป็นฮอร์โมนที่ถูกสังเคราะห์ในไฮโปธาลามัส, เก็บสะสมในต่อมใต้สมองส่วนหลัง และปล่อยเข้าสู่กระแสเลือดเพื่อรักษาสมดุลของน้ำและความดันโลหิต การทำงานของวาโซเพรสซินเกี่ยวข้องกับการเพิ่มการดูดซึมน้ำที่ไตและการทำให้หลอดเลือดหดตัว ปริมาณการหลั่งถูกควบคุมอย่างเข้มงวดโดยระดับการไฮเดรตและความดันโลหิตของร่างกาย การทำความเข้าใจกลไกการทำงานของวาโซเพรสซินมีความสำคัญอย่างยิ่งในการวินิจฉัยและรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับความผิดปกติของสมดุลน้ำและความดันโลหิต