เครื่องมือทางการแพทย์ 3 ประเภท มีอะไรบ้าง

สามระดับความเสี่ยง สามวิธีการฆ่าเชื้อ: การจำแนกประเภทเครื่องมือทางการแพทย์เพื่อความปลอดภัยสูงสุด

โลกการแพทย์พึ่งพาเครื่องมือและอุปกรณ์มากมายในการวินิจฉัยและรักษาโรค เพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วย การจำแนกประเภทและการฆ่าเชื้อเครื่องมือเหล่านี้จึงเป็นเรื่องสำคัญยิ่ง บทความนี้จะเจาะลึกถึงการแบ่งประเภทเครื่องมือทางการแพทย์ตามระดับความเสี่ยงการติดเชื้อ โดยแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลัก พร้อมอธิบายวิธีการฆ่าเชื้อที่เหมาะสมสำหรับแต่ละประเภท เพื่อให้เข้าใจได้อย่างครอบคลุมและแม่นยำยิ่งขึ้น เราจะไม่ใช้คำจำกัดความทั่วไป แต่จะเน้นให้เห็นภาพและความแตกต่างอย่างชัดเจน

1. อุปกรณ์เสี่ยงสูง: สัมผัสเนื้อเยื่อหรือระบบไหลเวียนโลหิต

กลุ่มนี้คือเครื่องมือทางการแพทย์ที่มีความเสี่ยงสูงสุดต่อการแพร่กระจายของเชื้อโรค เนื่องจากสัมผัสโดยตรงกับเนื้อเยื่อภายในร่างกายหรือระบบไหลเวียนโลหิต ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจน ได้แก่:

• เข็มฉีดยา: สัมผัสโดยตรงกับกระแสเลือด มีความเสี่ยงสูงในการแพร่เชื้อไวรัสตับอักเสบ บี ซี และเชื้อ HIV
• สายสวนหลอดเลือด: ใช้ในการตรวจวัดความดันโลหิต หรือส่งยาเข้าสู่กระแสเลือดโดยตรง
• อุปกรณ์ผ่าตัด: มีด คีม กรรไกร และเครื่องมืออื่นๆ ที่ใช้ในการผ่าตัด สัมผัสกับอวัยวะภายใน
• แคทเธอเตอร์: ใช้สำหรับระบายปัสสาวะ หรือส่งสารต่างๆ เข้าสู่ร่างกาย

อุปกรณ์ในกลุ่มนี้จำเป็นต้องผ่านกระบวนการฆ่าเชื้ออย่างเข้มงวด โดยทั่วไปจะใช้ การฆ่าเชื้อด้วยความร้อนสูง (Sterilization) เช่น การฆ่าเชื้อด้วยไอน้ำความดันสูง (Autoclave) ซึ่งสามารถกำจัดเชื้อจุลินทรีย์ได้อย่างสมบูรณ์ บางครั้งอาจจำเป็นต้องใช้สารเคมีฆ่าเชื้อร่วมด้วย ขึ้นอยู่กับชนิดของวัสดุที่ใช้ทำเครื่องมือ

2. อุปกรณ์เสี่ยงปานกลาง: สัมผัสเยื่อบุผิวที่ไม่เสียหาย

กลุ่มนี้เป็นเครื่องมือที่สัมผัสกับเยื่อบุผิวที่สมบูรณ์ เช่น เยื่อบุในปาก หรือเยื่อบุในช่องคลอด แม้ความเสี่ยงจะน้อยกว่ากลุ่มแรก แต่ก็ยังมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ ตัวอย่างเช่น:

• หลอดฟังเสียง (Stethoscope): สัมผัสกับผิวหนังผู้ป่วยโดยตรง อาจมีการปนเปื้อนของเชื้อโรคได้
• เครื่องมือตรวจภายในช่องปาก: เช่น กระจกตรวจช่องปาก หรือเครื่องมือตรวจฟัน
• สเปคูลัม: ใช้สำหรับตรวจภายในช่องคลอด
• เครื่องวัดความดันโลหิตแบบฟังเสียง: แม้จะสัมผัสผิวหนังโดยตรง แต่การใช้งานร่วมกับหลายคนเพิ่มโอกาสการแพร่เชื้อ

อุปกรณ์เหล่านี้ ควรผ่านกระบวนการ การฆ่าเชื้อระดับสูง (High-Level Disinfection) ซึ่งสามารถกำจัดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส และเชื้อราส่วนใหญ่ได้ แต่ไม่สามารถฆ่าสปอร์ของแบคทีเรียได้ วิธีการฆ่าเชื้ออาจใช้สารเคมีฆ่าเชื้อที่มีประสิทธิภาพสูง

3. อุปกรณ์เสี่ยงต่ำ: สัมผัสผิวหนังที่สมบูรณ์

กลุ่มนี้เป็นเครื่องมือที่มีความเสี่ยงต่ำที่สุดต่อการแพร่เชื้อ เนื่องจากสัมผัสกับผิวหนังที่สมบูรณ์ และไม่มีการบาดเจ็บ ตัวอย่าง ได้แก่:

• ที่รองแขน (Armrest) ในห้องตรวจ: สัมผัสกับผิวหนังภายนอก ความเสี่ยงต่ำต่อการแพร่เชื้อ
• ที่จับประตู: ในห้องตรวจหรือโรงพยาบาล
• เครื่องวัดอุณหภูมิแบบสัมผัสผิวหนัง (Thermometer): โดยเฉพาะแบบใช้ปลายวัดที่หุ้มด้วยปลอกพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว

อุปกรณ์เหล่านี้ สามารถทำความสะอาดได้ด้วย การทำความสะอาดทั่วไป (General Cleaning) โดยใช้สารละลายฆ่าเชื้อทั่วไป และทำความสะอาดด้วยน้ำและสบู่ การฆ่าเชื้อระดับสูงหรือการฆ่าเชื้อด้วยความร้อนสูงอาจไม่จำเป็น แต่ต้องคำนึงถึงการทำความสะอาดอย่างถูกต้องเพื่อป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อโรค

การจำแนกประเภทเครื่องมือทางการแพทย์ตามระดับความเสี่ยง และการเลือกใช้วิธีการฆ่าเชื้อที่เหมาะสม เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการควบคุมการติดเชื้อในสถานพยาบาล และส่งผลโดยตรงต่อความปลอดภัยของผู้ป่วย การปฏิบัติตามมาตรฐานการฆ่าเชื้ออย่างเคร่งครัด จะช่วยลดโอกาสการติดเชื้อ และสร้างความเชื่อมั่นให้กับทั้งผู้ป่วยและบุคลากรทางการแพทย์