แบคทีเรียมีกี่ประเภท

มากกว่ารูปร่าง: การจำแนกแบคทีเรียที่ซับซ้อนกว่าที่คุณคิด

เราคุ้นเคยกับภาพแบคทีเรียรูปทรงกลม (Coccus) และแท่ง (Bacillus) จากภาพประกอบในตำราเรียน แต่ความหลากหลายของแบคทีเรียไม่ได้จำกัดอยู่เพียงเท่านี้ แท้จริงแล้ว โลกของแบคทีเรียกว้างใหญ่ไพศาล มีการจำแนกประเภทที่ซับซ้อนกว่าที่หลายคนเข้าใจ การพูดถึง “กี่ประเภท” จึงเป็นคำถามที่ตอบยาก เพราะจำนวนชนิดของแบคทีเรียที่ค้นพบและยังไม่ค้นพบนั้นมหาศาล และวิธีการจำแนกก็มีความละเอียดอ่อนแตกต่างกันไป

การจำแนกตาม รูปร่าง เป็นเพียงจุดเริ่มต้น นอกจาก Coccus และ Bacillus แล้ว ยังมี Spirilla ที่มีรูปร่างเป็นเกลียวคล้ายสปริง และ Vibrio ที่มีรูปร่างโค้งคล้ายจุลลินทรีย์ตัวเล็กๆ แต่การจำแนกเพียงเท่านี้ยังไม่เพียงพอที่จะอธิบายความแตกต่างและความหลากหลายของแบคทีเรียทั้งหมด

ปัจจัยสำคัญอีกอย่างหนึ่งในการจำแนกแบคทีเรียคือ ความต้องการออกซิเจน แบคทีเรียสามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ๆ ตามความต้องการออกซิเจนดังนี้:

• แบคทีเรียแอโรบิก (Aerobic bacteria): แบคทีเรียกลุ่มนี้ต้องการออกซิเจนในการดำรงชีวิต กระบวนการหายใจระดับเซลล์ของมันจะใช้ ออกซิเจนเป็นตัวรับอิเล็กตรอนขั้นสุดท้าย ทำให้สามารถสร้างพลังงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• แบคทีเรียแอนแอโรบิก (Anaerobic bacteria): แบคทีเรียกลุ่มนี้ไม่ต้องการออกซิเจน แถมออกซิเจนยังเป็นพิษต่อมันเสียด้วยซ้ำ พวกมันจะใช้สารอื่นๆ เช่น ซัลเฟต หรือไนเตรต เป็นตัวรับอิเล็กตรอนแทนออกซิเจน

• แบคทีเรียแฟคัลเททีฟ แอนแอโรบิก (Facultative anaerobic bacteria): นี่คือกลุ่มที่น่าสนใจ เพราะมันสามารถดำรงชีวิตได้ทั้งในสภาวะที่มีออกซิเจนและไม่มีออกซิเจน มันจะเลือกใช้กระบวนการหายใจแบบแอโรบิกเมื่อมีออกซิเจน และเปลี่ยนไปใช้กระบวนการหมัก (Fermentation) เมื่อไม่มีออกซิเจน ความสามารถนี้ทำให้แบคทีเรียกลุ่มนี้สามารถปรับตัวและอยู่รอดได้ในสภาพแวดล้อมที่หลากหลาย

นอกจากรูปร่างและความต้องการออกซิเจนแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกมากมายที่ใช้ในการจำแนกแบคทีเรีย เช่น ลักษณะทางพันธุกรรม (Genetic characteristics), องค์ประกอบของผนังเซลล์ (Cell wall composition), ชนิดของเมแทบอลิซึม (Metabolic pathways) และอื่นๆ อีกมากมาย การจำแนกแบคทีเรียจึงเป็นศาสตร์ที่ซับซ้อนและยังคงมีการพัฒนาอยู่ตลอดเวลา โดยนักวิทยาศาสตร์กำลังค้นพบสายพันธุ์ใหม่ๆ และพัฒนาวิธีการจำแนกที่แม่นยำยิ่งขึ้นอยู่เสมอ การกล่าวถึง “กี่ประเภท” จึงไม่ใช่คำตอบที่ตายตัว แต่เป็นการเดินทางแห่งการค้นพบที่ไม่มีที่สิ้นสุดในโลกจุลินทรีย์ที่น่าอัศจรรย์นี้