Innate immunity มีอะไรบ้าง

กำแพงด่านแรกแห่งร่างกาย: พบกับระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด (Innate Immunity) อย่างลึกซึ้ง

ระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์เปรียบเสมือนกองทัพที่แข็งแกร่ง มีหน้าที่ปกป้องร่างกายจากการรุกรานของเชื้อโรคต่างๆ ระบบภูมิคุ้มกันนี้แบ่งออกเป็นสองประเภทหลัก คือ ระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด (Innate Immunity) และระบบภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ได้มา (Adaptive Immunity) บทความนี้จะเจาะลึกถึงระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด ซึ่งเป็นด่านแรกและสำคัญยิ่งในการป้องกันการติดเชื้อ

ระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิดเป็นระบบป้องกันแบบไม่จำเพาะเจาะจง หมายความว่ามันจะตอบสนองต่อเชื้อโรคทุกชนิดโดยไม่จำเป็นต้องเรียนรู้หรือจดจำเชื้อโรคนั้นมาก่อน ความรวดเร็วและประสิทธิภาพของระบบนี้เป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันการติดเชื้อในระยะเริ่มต้น กลไกการป้องกันของระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิดประกอบด้วยหลายส่วนที่ทำงานประสานกันอย่างมีประสิทธิภาพ ได้แก่:

1. อุปสรรคทางกายภาพและทางเคมี: นี่คือด่านแรกสุดและสำคัญที่สุด อุปสรรคเหล่านี้ทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย ได้แก่:

• ผิวหนัง: ชั้นผิวหนังที่แข็งแรงและมีสารคัดหลั่งกรดเล็กน้อยทำหน้าที่เป็นกำแพงป้องกันเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• เยื่อบุ: เยื่อบุในระบบทางเดินหายใจ ระบบทางเดินอาหาร และระบบทางเดินปัสสาวะ มีเมือกที่เหนียวหนืดช่วยดักจับเชื้อโรค นอกจากนี้ยังมีสารต่อต้านจุลชีพ เช่น ไลโซไซม์ในน้ำตา น้ำลาย และน้ำมูก ที่ทำลายผนังเซลล์ของแบคทีเรียบางชนิด
• ขนและซีเลีย: ขนในจมูกและซีเลีย (cilia) ในระบบทางเดินหายใจช่วยดักจับและกำจัดอนุภาคสิ่งแปลกปลอมและเชื้อโรคออกจากร่างกาย

2. เซลล์ของระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด: หากเชื้อโรคสามารถผ่านอุปสรรคแรกได้ เซลล์ต่างๆ เหล่านี้จะเข้ามาทำหน้าที่กำจัดเชื้อโรค:

• แมคโครเฟจ (Macrophages): เป็นเซลล์ที่มีขนาดใหญ่ ทำหน้าที่เป็นเซลล์กินเซลล์ (phagocyte) สามารถกินเชื้อโรคและเศษซากเซลล์ต่างๆได้
• นิวโทรฟิล (Neutrophils): เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดที่อุดมสมบูรณ์ที่สุด เคลื่อนที่ได้อย่างรวดเร็วและทำหน้าที่กำจัดเชื้อโรคโดยการกินเซลล์เช่นกัน เป็นกำลังหลักในการตอบสนองการอักเสบ
• เซลล์เดนไดรติก (Dendritic cells): ทำหน้าที่จับเชื้อโรคและนำเสนอแอนติเจนให้กับเซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ได้มา เป็นสะพานเชื่อมระหว่างระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิดและระบบภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ได้มา
• เซลล์ธรรมชาติสังหาร (Natural Killer cells หรือ NK cells): ทำหน้าที่ฆ่าเซลล์ที่ติดเชื้อไวรัสหรือเซลล์มะเร็งโดยตรง

3. โปรตีนและสารเคมีอื่นๆ: นอกเหนือจากเซลล์ต่างๆ ยังมีโปรตีนและสารเคมีอื่นๆ ที่มีบทบาทสำคัญในการกำจัดเชื้อโรค เช่น:

• คอมพลีเมนต์ (Complement): กลุ่มโปรตีนที่ช่วยเสริมประสิทธิภาพของเซลล์ภูมิคุ้มกัน โดยการทำลายเชื้อโรคโดยตรง หรือช่วยกระตุ้นการอักเสบ
• ไซโตไคน์ (Cytokines): สารสื่อสารระหว่างเซลล์ ควบคุมการตอบสนองทางภูมิคุ้มกัน และกระตุ้นการอักเสบ

ระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิดเป็นระบบที่ซับซ้อนและมีประสิทธิภาพ การทำงานที่ประสานกันของอุปสรรคทางกายภาพและทางเคมี เซลล์ต่างๆ และสารเคมีต่างๆ ทำให้ร่างกายสามารถต่อสู้กับเชื้อโรคได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ แม้ว่าจะไม่จำเพาะเจาะจง แต่ระบบนี้เป็นรากฐานสำคัญของระบบภูมิคุ้มกันทั้งหมด และเป็นด่านแรกที่ปกป้องเราจากภัยคุกคามต่างๆ การรักษาสุขภาพที่ดี เช่น การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกาย และการพักผ่อนอย่างเพียงพอ ล้วนส่งผลต่อประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกันโดยกำเนิดนี้ด้วย