การตรวจปัสสาวะมีกี่แบบ

การตรวจปัสสาวะ: มากกว่าแค่การดูสีและกลิ่น

การตรวจปัสสาวะ (Urinalysis) อาจดูเหมือนเป็นการตรวจสุขภาพที่เรียบง่าย แค่เอาน้ำปัสสาวะไปตรวจดูสีและกลิ่น แต่ความจริงแล้ว การตรวจปัสสาวะนั้นครอบคลุมวิธีการวิเคราะห์หลายแบบ เพื่อประเมินสุขภาพร่างกายโดยรวม โดยเฉพาะอย่างยิ่งสุขภาพของไตและระบบทางเดินปัสสาวะ การแบ่งประเภทการตรวจปัสสาวะจึงไม่ได้แบ่งเป็น “กี่แบบ” อย่างตายตัว แต่แบ่งตามวิธีการตรวจและสิ่งที่ต้องการตรวจหา โดยทั่วไปสามารถแบ่งออกได้ดังนี้:

1. การตรวจทางกายภาพ (Physical Examination): เป็นขั้นตอนเบื้องต้นที่ง่ายที่สุด แพทย์หรือเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการจะสังเกตสี กลิ่น ความใส ความขุ่นของปัสสาวะ เช่น ปัสสาวะมีสีเข้มผิดปกติอาจบ่งชี้การขาดน้ำ หรือมีสีแดงอาจบ่งชี้การติดเชื้อหรือปัญหาเกี่ยวกับไต กลิ่นปัสสาวะที่ฉุนมากผิดปกติก็อาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อได้เช่นกัน

2. การตรวจทางเคมี (Chemical Examination): ใช้แถบทดสอบ (dipstick) ที่มีสารเคมีไวต่อองค์ประกอบต่างๆ ในปัสสาวะ เช่น ระดับ pH, ความถ่วงจำเพาะ (specific gravity), โปรตีน, น้ำตาลกลูโคส, คีโตน, บิลิรูบิน, ยูโรบิลิโนเจน, ไนไทรท์ และเลือด การตรวจนี้ช่วยในการค้นหาเบาะแสของโรคต่างๆ เช่น เบาหวาน (ตรวจพบน้ำตาลกลูโคส), โรคไต (ตรวจพบโปรตีน), และการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ (ตรวจพบไนไทรท์และเลือด)

3. การตรวจทางจุลชีววิทยา (Microscopic Examination): เป็นการตรวจดูองค์ประกอบต่างๆ ในปัสสาวะภายใต้กล้องจุลทรรศน์ เพื่อตรวจหาเซลล์ต่างๆ เช่น เซลล์เม็ดเลือดแดง (บ่งชี้การอักเสบหรือการบาดเจ็บในทางเดินปัสสาวะ), เซลล์เม็ดเลือดขาว (บ่งชี้การติดเชื้อ), เซลล์เยื่อบุผิว (บ่งชี้การระคายเคืองหรือการอักเสบ), และผลึกต่างๆ (บ่งชี้การเกิดนิ่วในไต) นอกจากนี้ยังสามารถตรวจหาเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราได้ด้วย

4. การตรวจเพิ่มเติม (Further Investigations): หากผลการตรวจเบื้องต้นพบความผิดปกติ อาจต้องทำการตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุที่แน่ชัด เช่น การเพาะเชื้อปัสสาวะ (Urine Culture) เพื่อระบุชนิดของเชื้อแบคทีเรียและความไวต่อยาปฏิชีวนะ หรือการตรวจวิเคราะห์ปัสสาวะแบบละเอียดอื่นๆ เพื่อตรวจหาสารพิษ ยา หรือสารอื่นๆ ที่อาจส่งผลต่อสุขภาพ

ดังนั้น การกล่าวว่า “การตรวจปัสสาวะมีกี่แบบ” จึงไม่ถูกต้องนัก เพราะการตรวจปัสสาวะเป็นกระบวนการที่ประกอบด้วยวิธีการตรวจหลายอย่าง เพื่อให้ได้ภาพรวมของสุขภาพ การตรวจแต่ละแบบให้ข้อมูลที่แตกต่างกัน และแพทย์จะเลือกวิธีการตรวจที่เหมาะสมกับอาการและความต้องการของผู้ป่วยแต่ละราย การตรวจปัสสาวะจึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการคัดกรองและวินิจฉัยโรคต่างๆ โดยเฉพาะโรคที่เกี่ยวข้องกับไตและระบบทางเดินปัสสาวะ การดูแลสุขภาพไตที่ดีเริ่มต้นด้วยการตรวจปัสสาวะอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของแพทย์