บุคลิกภาพผิดปกติ มีอะไรบ้าง

เงาในจิตใจ: บุคลิกภาพผิดปกติและความหลากหลายของมัน

บุคลิกภาพของแต่ละคนเปรียบเสมือนลายนิ้วมือ ไม่เหมือนใครและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แต่บางครั้ง ลายนิ้วมือเหล่านั้นอาจบิดเบี้ยว สร้างรูปแบบที่เรียกว่า “บุคลิกภาพผิดปกติ” (Personality Disorder) ซึ่งส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต ความสัมพันธ์ และสุขภาพจิตอย่างสำคัญ โดย DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) คู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับโรคจิตเวชฉบับที่ 5 ได้แบ่งบุคลิกภาพผิดปกติออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ แต่ละกลุ่มมีลักษณะเฉพาะที่ซับซ้อนและจำเป็นต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญในการวินิจฉัยอย่างถูกต้อง

กลุ่ม A: ลักษณะประหลาด (Cluster A: Odd or Eccentric) กลุ่มนี้มีลักษณะเด่นคือ ความแปลกประหลาด ความไม่ไว้วางใจ และความคลาดเคลื่อนจากความเป็นจริง รวมถึง:

• บุคลิกภาพประหลาด (Paranoid Personality Disorder): มีแนวโน้มสงสัยและไม่ไว้วางใจผู้อื่นอย่างมาก คิดว่าคนอื่นกำลังวางแผนร้ายหรือจ้องทำร้ายตนเองอยู่เสมอ แม้จะไม่มีหลักฐาน มักระแวงและขุ่นเคืองง่าย มีความสัมพันธ์กับผู้อื่นที่ตึงเครียดและยากลำบาก

• บุคลิกภาพไม่อยากเข้าสังคม (Schizoid Personality Disorder): แสดงความสนใจในความสัมพันธ์ทางสังคมน้อยมาก ชอบอยู่คนเดียว ไม่ค่อยแสดงอารมณ์ ดูเหมือนจะไม่สนใจคำชมหรือการตำหนิ มักมีชีวิตภายในที่ร่ำรวยกว่าชีวิตภายนอก

• บุคลิกภาพประหลาด (Schizotypal Personality Disorder): มีแนวโน้มคิดและแสดงออกแปลกประหลาด เช่น มีความคิดผิดปกติ พูดจาสับสน มีพฤติกรรมแปลกๆ ไม่สามารถสร้างความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับผู้อื่นได้อย่างแท้จริง มักมีความเชื่อผิดๆ หรือประสบการณ์ประสาทหลอนเล็กน้อย

กลุ่ม B: อารมณ์แปรปรวน (Cluster B: Dramatic, Emotional, or Erratic) กลุ่มนี้มีลักษณะเด่นคือ การแสดงออกทางอารมณ์ที่รุนแรง ไม่เสถียร และพฤติกรรมที่ไม่คาดคิด รวมถึง:

• บุคลิกภาพแอนติโซเชียล (Antisocial Personality Disorder): ละเมิดสิทธิ์ของผู้อื่นอย่างต่อเนื่อง ไม่เคารพกฎหมาย ขาดความรับผิดชอบ ไร้ความเห็นอกเห็นใจ และขาดความรู้สึกผิด มักมีประวัติการกระทำผิดซ้ำๆ

• บุคลิกภาพบอร์เดอร์ไลน์ (Borderline Personality Disorder): มีอารมณ์แปรปรวนอย่างรุนแรง ความสัมพันธ์กับผู้อื่นไม่เสถียร กลัวการถูกทอดทิ้ง พยายามหลีกเลี่ยงการถูกทอดทิ้งอย่างสุดขีด มีพฤติกรรมทำร้ายตนเองหรือฆ่าตัวตาย มักมีภาพลักษณ์ตนเองที่ไม่ชัดเจน

• บุคลิกภาพฮิสทริโอนิก (Histrionic Personality Disorder): ต้องการความสนใจจากผู้อื่นอย่างมาก แสดงออกทางอารมณ์เกินจริง ใช้การเสแสร้งและการดึงดูดความสนใจเพื่อให้ได้มาซึ่งความสนใจ มีพฤติกรรมเย้ายวน และมักมีการพูดจาเกินจริง

• บุคลิกภาพนาร์ซิสซิสต์ (Narcissistic Personality Disorder): มีความรู้สึกสำคัญตนเองสูง มีความต้องการชื่นชมอย่างมาก ขาดความเห็นอกเห็นใจ มักใช้ประโยชน์จากผู้อื่น และมีความรู้สึกยิ่งใหญ่เกินจริง

กลุ่ม C: วิตกกังวล (Cluster C: Anxious or Fearful) กลุ่มนี้มีลักษณะเด่นคือ ความวิตกกังวล ความกลัว และความไม่มั่นใจในตนเอง รวมถึง:

• บุคลิกภาพหลีกเลี่ยง (Avoidant Personality Disorder): กลัวการถูกปฏิเสธและวิจารณ์อย่างมาก จึงหลีกเลี่ยงการเข้าสังคม มักรู้สึกด้อยค่าและไม่น่าสนใจ แม้จะปรารถนาความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น

• บุคลิกภาพขึ้นอยู่กับผู้อื่น (Dependent Personality Disorder): มีความต้องการให้ผู้อื่นดูแลอย่างมาก พึ่งพาผู้อื่นในการตัดสินใจ กลัวการถูกทอดทิ้ง และมีปัญหาในการทำงานอย่างอิสระ

• บุคลิกภาพย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-Compulsive Personality Disorder): มุ่งเน้นในความสมบูรณ์แบบ ยึดมั่นในกฎระเบียบ ความถูกต้อง และความเป็นระเบียบเรียบร้อยอย่างมาก จนส่งผลต่อการทำงานและความสัมพันธ์กับผู้อื่น

บทความนี้เป็นเพียงภาพรวมเบื้องต้นของบุคลิกภาพผิดปกติ การวินิจฉัยที่ถูกต้องจำเป็นต้องอาศัยการประเมินจากผู้เชี่ยวชาญทางจิตเวช เช่น จิตแพทย์หรือจิตวิทยาคลินิก หากคุณหรือคนที่คุณรู้จักมีอาการที่สอดคล้องกับบุคลิกภาพผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม เพราะการรักษาที่ถูกต้องจะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและสามารถใช้ชีวิตอย่างมีความสุขได้ อย่าลืมว่าการแสวงหาความช่วยเหลือไม่ใช่เรื่องน่าอาย แต่เป็นการแสดงออกถึงความเข้มแข็งและความรับผิดชอบต่อตนเองและผู้อื่น

หมายเหตุ: ข้อมูลในบทความนี้มีไว้เพื่อการศึกษาและให้ความรู้เท่านั้น ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์ กรุณาปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้องและเหมาะสมกับสภาพของคุณ