ยาแก้อาเจียนทำงานยังไง

หยุดอาเจียนได้อย่างไร? กลไกการทำงานของยาแก้อาเจียน

อาการคลื่นไส้และอาเจียนเป็นอาการที่พบได้บ่อย เกิดจากสาเหตุหลากหลาย ตั้งแต่การติดเชื้อไวรัส โรคทางเดินอาหาร จนถึงผลข้างเคียงจากการใช้ยาหรือการได้รับสารพิษ เพื่อบรรเทาอาการเหล่านี้ ยาแก้อาเจียนจึงเป็นทางเลือกที่สำคัญ แต่คุณเคยสงสัยหรือไม่ว่ายาเหล่านี้ทำงานอย่างไร?

กลไกการทำงานของยาแก้อาเจียนนั้นซับซ้อนและแตกต่างกันไปตามชนิดของยา แต่โดยหลักแล้ว ยาเหล่านี้จะเข้าไปแทรกแซงกระบวนการที่นำไปสู่การอาเจียนในระดับต่างๆ ตั้งแต่ระบบประสาทส่วนกลาง จนถึงทางเดินอาหาร โดยทั่วไปสามารถแบ่งกลไกการทำงานออกได้เป็นกลุ่มหลักๆ ดังนี้:

1. การบล็อกสัญญาณประสาทในสมอง: ศูนย์ควบคุมการอาเจียน (vomiting center) ในสมอง เป็นศูนย์กลางที่รับสัญญาณจากส่วนต่างๆ ของร่างกาย เมื่อรับสัญญาณบ่งบอกถึงความผิดปกติ เช่น การติดเชื้อ หรือการมีสารพิษในกระแสเลือด ศูนย์ควบคุมการอาเจียนจะส่งสัญญาณไปยังกล้ามเนื้อในทางเดินอาหาร กระตุ้นให้เกิดการอาเจียน ยาแก้อาเจียนบางชนิด เช่น prochlorperazine (สต็อกซิล) และ metoclopramide (พริโลเซค) จะเข้าไปบล็อกการทำงานของตัวรับสารสื่อประสาทบางชนิดในสมอง เช่น ตัวรับโดปามีน (dopamine receptor) และตัวรับเซโรโทนิน (serotonin receptor) ซึ่งเป็นสารเคมีที่เกี่ยวข้องกับการกระตุ้นการอาเจียน การบล็อกตัวรับเหล่านี้จะช่วยลดหรือยับยั้งสัญญาณที่กระตุ้นการอาเจียน ทำให้ลดอาการคลื่นไส้และอาเจียนได้

2. การปรับสมดุลการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหาร: ยาบางชนิด เช่น metoclopramide นอกจากจะออกฤทธิ์ที่สมองแล้ว ยังช่วยเพิ่มการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหารส่วนบน ทำให้ช่วยเร่งการเคลื่อนที่ของอาหารผ่านกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก ลดโอกาสที่สารระคายเคืองจะกระตุ้นการอาเจียน การทำงานนี้ช่วยลดอาการคลื่นไส้และอาเจียน โดยเฉพาะในกรณีที่เกิดจากการอุดตันหรือการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหารผิดปกติ

3. การลดการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร: ยาบางชนิด เช่น antihistamines บางชนิด มีฤทธิ์ช่วยลดการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร การลดกรดสามารถช่วยลดอาการคลื่นไส้และอาเจียน โดยเฉพาะในกรณีที่เกิดจากโรคกระเพาะอาหารอักเสบหรือแผลในกระเพาะอาหาร

4. การกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทพาราซิมพาเทติก: ยาบางชนิด เช่น scopolamine ออกฤทธิ์โดยการกระตุ้นระบบประสาทพาราซิมพาเทติก ซึ่งมีบทบาทในการควบคุมการทำงานของอวัยวะภายใน รวมถึงการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหาร การกระตุ้นระบบนี้สามารถช่วยลดอาการคลื่นไส้และอาเจียนได้ โดยเฉพาะในกรณีที่เกิดจากการเมาเรือหรือเมาเครื่องบิน

อย่างไรก็ตาม การเลือกใช้ยาแก้อาเจียนควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร เนื่องจากยาแต่ละชนิดมีกลไกการทำงาน ผลข้างเคียง และข้อห้ามใช้ที่แตกต่างกัน การใช้ยาเองอาจก่อให้เกิดอันตรายได้ ดังนั้น หากมีอาการคลื่นไส้และอาเจียนควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง อย่าพึ่งพายาแก้คลื่นไส้อาเจียนโดยไม่ปรึกษาแพทย์เป็นอันขาด