โรคบุคลิกภาพผิดปกติ มีอะไรบ้าง

เหนือเส้นบางๆ ระหว่างบุคลิกภาพและความผิดปกติ: พบกับโลกของโรคบุคลิกภาพผิดปกติ

โรคบุคลิกภาพผิดปกติ (Personality Disorders) คือกลุ่มอาการทางจิตที่แสดงออกผ่านรูปแบบความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมที่ไม่ยืดหยุ่นและไม่ปรับตัวได้ ส่งผลกระทบต่อการทำงาน การสัมพันธ์ และคุณภาพชีวิตอย่างมีนัยสำคัญ แตกต่างจากโรคทางจิตเวชอื่นๆ ที่อาการมักเกิดขึ้นเป็นช่วงๆ โรคบุคลิกภาพผิดปกติมีลักษณะคงที่และซึมลึกอยู่ในบุคลิกภาพของบุคคล ทำให้ยากต่อการรับรู้และการรักษา โดยทั่วไปแล้ว การวินิจฉัยจะอาศัยการสังเกตพฤติกรรมและการประเมินแบบเจาะลึกจากผู้เชี่ยวชาญ

ปัจจุบัน ระบบการจำแนกโรคทางจิตเวช (DSM-5) ของสมาคมจิตแพทย์อเมริกา แบ่งโรคบุคลิกภาพผิดปกติออกเป็น 10 ประเภท จัดกลุ่มเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ดังนี้:

กลุ่ม A: บุคลิกภาพประหลาดและแปลกประหลาด (Cluster A) กลุ่มนี้มีลักษณะแปลกประหลาด ไม่เข้ากับสังคม และมีปฏิสัมพันธ์ที่ยากลำบาก ประกอบด้วย:

• บุคลิกภาพประหลาด (Paranoid Personality Disorder): มีความระแวงและไม่ไว้ใจคนอื่นอย่างรุนแรง คิดว่าคนอื่นจงใจทำร้ายหรือหลอกลวงตนเองอยู่เสมอ มักตีความสถานการณ์ในแง่ลบ และมีอารมณ์หึงหวงสูง
• บุคลิกภาพเลี่ยงโลก (Schizoid Personality Disorder): แสดงความสนใจในความสัมพันธ์ทางสังคมน้อยมาก มักเก็บตัว ไม่แสดงอารมณ์ และดูเหมือนจะไม่สนใจความคิดเห็นของผู้อื่น ความสุขส่วนใหญ่ได้มาจากการอยู่คนเดียว
• บุคลิกภาพผิดปกติแบบมีลักษณะคล้ายโรคจิตเภท (Schizotypal Personality Disorder): มีการคิดและการรับรู้ที่ผิดเพี้ยน เช่น การคิดเรื่องเหนือธรรมชาติ มีพฤติกรรมแปลกประหลาด และมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมที่ไม่เหมาะสม มีความคล้ายคลึงกับโรคจิตเภท แต่ไม่รุนแรงถึงขั้นเป็นโรคจิตเภท

กลุ่ม B: บุคลิกภาพดราม่า อารมณ์รุนแรง (Cluster B) กลุ่มนี้มีลักษณะอารมณ์ไม่มั่นคง สัมพันธ์กับผู้อื่นยาก และมักกระทำการที่ขาดการยับยั้งชั่งใจ ประกอบด้วย:

• บุคลิกภาพผิดปกติแบบแสดง (Histrionic Personality Disorder): ต้องการความสนใจจากผู้อื่นอย่างมาก แสดงออกอย่างเกินเลย อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย และมักใช้เสน่ห์เพื่อดึงดูดความสนใจ
• บุคลิกภาพผิดปกติแบบหึงหวง (Narcissistic Personality Disorder): มีความรู้สึกสำคัญตนเองสูงเกินจริง ต้องการความชื่นชม ขาดความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น และมักใช้ประโยชน์จากผู้อื่น
• บุคลิกภาพผิดปกติแบบขอบเขต (Borderline Personality Disorder): มีความสัมพันธ์ทางสังคมที่ไม่มั่นคง อารมณ์เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและรุนแรง กลัวการถูกทอดทิ้ง มักทำร้ายตัวเอง และมีพฤติกรรมก้าวร้าว
• บุคลิกภาพผิดปกติแบบต่อต้านสังคม (Antisocial Personality Disorder): ละเมิดสิทธิ์ของผู้อื่นอย่างต่อเนื่อง ขาดความรับผิดชอบ ไม่ยอมรับผิด และไม่รู้สึกเสียใจกับการกระทำของตนเอง

กลุ่ม C: บุคลิกภาพวิตกกังวลและกลัว (Cluster C) กลุ่มนี้มีลักษณะวิตกกังวล กลัว และขาดความมั่นใจในตนเอง ประกอบด้วย:

• บุคลิกภาพหลีกเลี่ยง (Avoidant Personality Disorder): มีความกลัวการวิจารณ์และการปฏิเสธอย่างรุนแรง ทำให้หลีกเลี่ยงการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมและกิจกรรมใหม่ๆ มักแสดงความอ่อนไหวต่อความคิดเห็นของผู้อื่น และรู้สึกด้อยค่าในตนเองอย่างลึกซึ้ง
• บุคลิกภาพขึ้นต่อผู้อื่น (Dependent Personality Disorder): พึ่งพาผู้อื่นมากเกินไป มีความกลัวที่จะอยู่คนเดียว ยากที่จะตัดสินใจเอง และกลัวการถูกทอดทิ้ง
• บุคลิกภาพบังคับ (Obsessive-Compulsive Personality Disorder): มีความต้องการควบคุมตนเองและผู้อื่นสูงมาก ยึดติดกับกฎระเบียบ มีความสมบูรณ์แบบสูง และไม่ยืดหยุ่น

การวินิจฉัยและการรักษาโรคบุคลิกภาพผิดปกติ จำเป็นต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญทางด้านจิตเวช การรักษาอาจประกอบด้วยการบำบัดทางจิตวิทยา เช่น การบำบัดพฤติกรรมทางความคิด (CBT) หรือการบำบัดแบบไดนามิก รวมถึงการใช้ยาในบางกรณี เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยเข้าใจและจัดการกับความคิด ความรู้สึก และพฤติกรรมของตนเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถใช้ชีวิตอย่างมีความสุขและมีคุณภาพมากขึ้น

หมายเหตุ: บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ใช่การวินิจฉัยโรค หากคุณมีข้อสงสัยหรือกังวลเกี่ยวกับสุขภาพจิตของคุณ โปรดปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต เพื่อรับการประเมินและการรักษาที่เหมาะสม