หมอรู้ได้ไงว่าเราเครียด

หมอรู้ได้อย่างไรว่าเรากำลังเครียด? มากกว่าแค่การถาม “สบายดีไหม?”

ความเครียดเป็นโรคเรื้อรังที่แฝงตัวได้เนียน ไม่ใช่แค่ความรู้สึกเหนื่อยล้าหรืออ่อนเพลียธรรมดา แต่เป็นสภาวะที่ส่งผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจอย่างลึกซึ้ง หลายคนอาจไม่รู้ตัวว่าตัวเองกำลังเครียดจนกว่าจะเกิดปัญหาสุขภาพขึ้นมาแล้ว แต่สำหรับแพทย์ พวกเขามีวิธีการสังเกตสัญญาณเตือนเหล่านี้ได้อย่างเชี่ยวชาญ ไม่ใช่แค่จากการถามคำถามง่ายๆ เช่น “สบายดีไหม?” แต่เป็นการตรวจสอบอย่างละเอียดรอบด้าน ทั้งจากการซักประวัติ การตรวจร่างกาย และการใช้เครื่องมือทางการแพทย์

วิธีการที่แพทย์ใช้ในการวินิจฉัยภาวะเครียดนั้นมีความหลากหลาย ไม่ใช่เพียงแค่ดูจากอาการภายนอก แต่เป็นการประเมินภาพรวมของสุขภาพ อาการที่บ่งบอกถึงความเครียดนั้นมีตั้งแต่ที่เห็นได้ชัดเจนไปจนถึงอาการที่ซ่อนเร้น ซึ่งแพทย์ผู้เชี่ยวชาญสามารถสังเกตได้จากหลายปัจจัย ดังต่อไปนี้:

1. สัญญาณชีพที่เปลี่ยนแปลง: นี่เป็นสิ่งที่แพทย์สามารถตรวจวัดได้อย่างตรงไปตรงมา ความเครียดจะกระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก ทำให้ร่างกายหลั่งอะดรีนาลีนและนอร์อะดรีนาลีน ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่างๆ เช่น:

• อัตราการเต้นของหัวใจสูงขึ้น (Tachycardia): หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ แม้ในขณะพักผ่อน
• ความดันโลหิตสูงขึ้น (Hypertension): การไหลเวียนของเลือดเพิ่มขึ้นเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับสถานการณ์ที่ตึงเครียด
• อัตราการหายใจเพิ่มขึ้น (Tachypnea): หายใจเร็วและตื้น อาจรู้สึกหายใจไม่เต็มปอด
• เหงื่อออกมากผิดปกติ (Diaphoresis): ร่างกายพยายามควบคุมอุณหภูมิ โดยการเพิ่มการระบายความร้อนผ่านเหงื่อ

2. อาการทางร่างกายอื่นๆ: นอกจากสัญญาณชีพแล้ว ความเครียดสามารถแสดงออกผ่านอาการทางกายอื่นๆ ได้มากมาย เช่น:

• ปวดศีรษะเรื้อรัง (Chronic Headaches): ความเครียดทำให้กล้ามเนื้อบริเวณศีรษะและไหล่เกร็งตัว
• ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ (Muscle Tension): กล้ามเนื้อเกร็งตัว แข็งตึง อาจเกิดจากการนั่งทำงานนานๆ หรือความเครียดสะสม
• ปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร: เช่น ท้องอืด ท้องเสีย คลื่นไส้ อาเจียน หรือกรดไหลย้อน เนื่องจากความเครียดทำให้การทำงานของระบบย่อยอาหารผิดปกติ
• นอนไม่หลับ (Insomnia): ความเครียดทำให้จิตใจฟุ้งซ่าน นอนไม่หลับ หรือหลับไม่สนิท
• ระบบภูมิคุ้มกันบกพร่อง: ความเครียดเรื้อรังทำให้ร่างกายอ่อนแอ เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น

3. การซักประวัติและการประเมินทางจิตวิทยา: แพทย์จะสอบถามถึงประวัติสุขภาพ วิถีชีวิต และความเครียดในชีวิตประจำวัน เช่น ปัญหาการงาน ความสัมพันธ์ หรือปัญหาทางการเงิน รวมถึงการใช้แบบสอบถามเพื่อประเมินระดับความเครียด เช่น แบบสอบถาม DASS-21 หรือ GAD-7

การวินิจฉัยภาวะเครียดจึงไม่ใช่เรื่องง่าย แต่เป็นกระบวนการที่ต้องอาศัยความรู้และประสบการณ์ของแพทย์ การสังเกตอาการต่างๆ ร่วมกับการซักประวัติอย่างละเอียด จะช่วยให้แพทย์สามารถวินิจฉัยและให้การรักษาที่เหมาะสมได้ ดังนั้น หากคุณรู้สึกเครียดอย่างต่อเนื่อง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่ถูกต้อง อย่าปล่อยให้ความเครียดสะสมจนส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว เพราะการดูแลสุขภาพจิตและกายเป็นสิ่งสำคัญ ไม่แพ้การดูแลสุขภาพอื่นๆ เลย