ข้อเสียของสื่อดิจิทัลมีอะไรบ้าง

เงาอีกด้านของจอ: ข้อเสียของสื่อดิจิทัลที่มากกว่าแค่ปลายนิ้วสัมผัส

ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลแทรกซึมเข้าไปในทุกอณูของชีวิต ตั้งแต่ตื่นนอนจนถึงเข้านอน เราปฏิเสธไม่ได้เลยว่าสื่อดิจิทัลได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของเราไปอย่างสิ้นเชิง มอบความสะดวกสบาย ความรู้ และความบันเทิงอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน อย่างไรก็ตาม เหรียญย่อมมีสองด้านเสมอ สื่อดิจิทัลที่ดูเหมือนจะไร้ขีดจำกัดนั้น ก็มีข้อเสียที่ควรพิจารณาอย่างถี่ถ้วน โดยเฉพาะผลกระทบต่อสุขภาพกายและใจของเรา

นอกเหนือจากความเสี่ยงด้านสุขภาพกายที่คุ้นเคย (ปัญหาสายตา, ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ, อ้วนลงพุง, นอนไม่หลับ) ที่มักถูกกล่าวถึงอยู่เสมอ ยังมีอีกหลายแง่มุมที่สื่อดิจิทัลอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพของเราโดยที่เราไม่ทันสังเกต:

• การลดลงของกิจกรรมทางกายภาพ: การใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่หน้าจอ ไม่ว่าจะเป็นคอมพิวเตอร์ แท็บเล็ต หรือโทรศัพท์มือถือ ย่อมหมายถึงเวลาที่น้อยลงสำหรับการออกกำลังกายหรือกิจกรรมกลางแจ้ง ส่งผลให้ร่างกายอ่อนแอ ขาดความกระฉับกระเฉง และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังต่างๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ และโรคอ้วน

• ปัญหาการยศาสตร์ (Ergonomics): การนั่งในท่าที่ไม่ถูกต้องเป็นเวลานานๆ หน้าจอคอมพิวเตอร์ หรือการก้มหน้ามองโทรศัพท์มือถือ ทำให้เกิดอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณคอ บ่า ไหล่ และหลัง ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้อาจนำไปสู่ปัญหาเรื้อรัง เช่น หมอนรองกระดูกเคลื่อน หรืออาการ office syndrome

• การได้รับแสงสีฟ้ามากเกินไป: หน้าจออุปกรณ์ดิจิทัลต่างๆ ปล่อยแสงสีฟ้าออกมาในปริมาณมาก ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อดวงตา โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้ในเวลากลางคืน แสงสีฟ้าสามารถรบกวนการผลิตฮอร์โมนเมลาโทนิน ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ควบคุมการนอนหลับ ทำให้เกิดอาการนอนไม่หลับ หรือหลับไม่สนิท

• การเสพติดสื่อดิจิทัล: การใช้สื่อดิจิทัลอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานานๆ สามารถนำไปสู่การเสพติดได้ โดยผู้ที่เสพติดสื่อดิจิทัลมักจะรู้สึกกระวนกระวายใจเมื่อไม่ได้ใช้ สูญเสียความสนใจในกิจกรรมอื่นๆ และมีปัญหาในการควบคุมพฤติกรรมการใช้

ผลกระทบต่อสุขภาพจิตก็เป็นสิ่งที่ไม่อาจมองข้าม:

• ความเครียดและความวิตกกังวล: การได้รับข้อมูลข่าวสารมากเกินไป (Information overload) จากสื่อดิจิทัล รวมถึงข่าวสารเชิงลบและดราม่าต่างๆ สามารถทำให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวลได้ นอกจากนี้ การเปรียบเทียบตัวเองกับผู้อื่นบนโซเชียลมีเดีย ก็อาจนำไปสู่ความรู้สึกด้อยค่าและความไม่พอใจในตนเอง

• การโดดเดี่ยวทางสังคม: แม้ว่าสื่อดิจิทัลจะช่วยให้เราเชื่อมต่อกับผู้อื่นได้ง่ายขึ้น แต่ในขณะเดียวกันก็อาจทำให้เราโดดเดี่ยวทางสังคมมากขึ้นได้เช่นกัน การใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่บนโลกออนไลน์ อาจทำให้เราละเลยความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง และขาดทักษะทางสังคมที่จำเป็นสำหรับการปฏิสัมพันธ์แบบ face-to-face

• การถูกคุกคามทางโลกไซเบอร์ (Cyberbullying): สื่อดิจิทัลเป็นพื้นที่ที่เปิดกว้างสำหรับการแสดงความคิดเห็น แต่ในขณะเดียวกันก็อาจเป็นพื้นที่ที่อันตรายสำหรับการถูกคุกคามทางโลกไซเบอร์ ซึ่งอาจส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อสุขภาพจิตของผู้ที่ตกเป็นเหยื่อ

ดังนั้น การตระหนักถึงข้อเสียของสื่อดิจิทัลจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อที่เราจะสามารถใช้สื่อดิจิทัลได้อย่างมีสติ และรู้จักจำกัดการใช้งานอย่างเหมาะสม เพื่อรักษาสุขภาพกายและใจให้แข็งแรงสมบูรณ์ รวมถึงสร้างสมดุลระหว่างโลกดิจิทัลและโลกแห่งความเป็นจริง เพื่อให้เราสามารถใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีได้อย่างเต็มที่ โดยไม่ปล่อยให้เทคโนโลยีมาทำลายสุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดีของเรา