Du Lịch Phong Nha Thông Tin Du Lịch Quảng Bình Đình Hòa Ninh – Di tích lịch sử văn hóa quốc gia

Đình Hòa Ninh – Di tích lịch sử văn hóa quốc gia

Làng xã Quảng Bình là mảnh đất thu nhỏ của lối liên kết di sản văn hóa, hàm chứa các giá trị của di sản văn hóa vật thể, phi vật thể Việt Nam nói chung và Quảng Bình nói riêng. Nếu có dịp du lịch Quảng Bình, bạn nên dành thời gian để tham quan tìm hiểu một số đình làng tiêu biểu của Quảng Bình. Trong đó phải nhắc đến Đình Hòa Ninh một công trình tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc, chạm trổ tinh hoa của người dân Quảng Hòa.

Đình Hòa Ninh thuộc làng Hòa Ninh xưa nay là xã Quảng Hòa, thị xã Ba Đồn được xây dựng từ năm Bảo Đại thứ 11 – 1936 với sự đóng góp công sức của người dân địa phương. Thời phong kiến, đình vừa là “trạm giao liên của các binh đoàn phục vụ cho việc hành quân”, vừa là nơi thờ cúng các vị anh hùng, các vị có công khai khẩn đất hoang lập nên làng mạc… Đình còn là biểu tượng cho truyền thống hiếu học, khoa bảng của ngôi làng trứ danh này. Hiện nay, một trong những tài sản quý giá nhất của đình chính là 10 đạo sắc phong bằng chữ Hán do các triều vua Nguyễn phong tặng.

Cùng với các giá trị về văn hóa, Đình làng Hòa Ninh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ xâm lược cũng là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử. Ngôi đình là nơi hội họp của nhân dân, nơi diễn ra các cuộc mít tinh của mặt trận Việt Minh kêu gọi quần chúng nỗi dậy giành chính quyền ở làng xã, huyện lỵ (8-1945). Trong những năm chống Mỹ cứu nước, đây cũng là nơi lực lượng vũ trang ta tập kết và là kho cất dấu vũ khí sẵn sàng đánh trả lại máy bay địch khi chúng đánh phá miền Bắc.

Năm 1965, bom đạn giặc Mỹ khiến đình Hòa Ninh bị hư hỏng nặng. Nhưng, với sự quyết tâm của bà con, cùng sự chỉ đạo sâu sát của chính quyền các cấp, năm 1976, Đình đã được tu sửa thành công và trở thành một “địa chỉ vàng” cho thế hệ đi sau nêu cao niềm tự hào, trách nhiệm đối với truyền thống vẻ vang của cha ông. Năm 1993, Bộ Văn hóa-Thông tin (cũ) đã xếp hạng đình Hòa Ninh là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Du lịch Quảng Bình, ghé thăm đình Hòa Ninh, bạn sẽ bị choáng ngợp bởi sự tài hoa của người thợ vùng quê Quảng Hòa. Điều dễ nhận thấy ở đình Hòa Ninh, đó là kiến trúc đình rất đồ sộ, có tính quy mô, nhưng lại rất tỷ mỹ kể cả trong bố cục lẫn hình thức trang trí về nội và ngoại thất.

Trước hết, sự tinh tế thể hiện ở chính cổng đình. Cổng chính được xây bằng gạch, hai bên có hai cột trụ biểu cao với cấu tạo, thiết kế hài hòa về đường nét, tỉ mẩn về từng họa tiết và màu sắc. Bên cạnh các mảnh sành sứ được ốp thủ công là những đường cong được vẽ mềm mại, sắc sảo và thiêng nghiêm.

 Hai mặt Đông-Tây của thân trụ được kẻ vẽ, đắp nổi hình các con rồng bằng sành sứ rất tỉ mỉ và công phu với nhiều màu sắc, đường nét uốn lượn. Phần đỉnh trụ gây ấn tượng với thiết kế hình bậc thang bốn cấp, càng lên cao càng nhỏ dần, tựa như những bông hoa ghép lại với nhau thành một khối.

Ở mỗi cấp lại được trang trí khác nhau, đa dạng về hình hài, họa tiết, màu sắc, đường nét chấm phá, hoa văn… Đặc biệt, trên cùng của đỉnh trụ là hai con nghê đứng quay đầu với tạo hình vừa cầu kỳ, hài hòa nhưng lại vừa rất uy nghiêm, vững chãi như “tượng trưng cho sức mạnh đoàn kết của người dân trên quê hương Hòa Ninh”. Cùng với những phần khác như cổng phụ, dãy tường…, cổng đình Hòa Ninh là kiến trúc đặc trưng đậm nét của làng Việt cổ, không có sự lai tạp hay bị ảnh hưởng bởi văn hóa ngoại lai.

Đình gồm có 5 gian, 4 vài; có một cửa chính và 4 cửa phụ. Trước cửa chính có khắc chữ “Thọ” lồng trong mặt trăng và 3 chữ Hán đắp nổi: Phúc, Du, Đồng (muôn vàn tinh hoa của dân làng tụ họp ở đây). Đây là trung tâm thể hiện các họa tiết trang trí như: Long, Ly, Quy, Phượng, bát bửu, hoa lá… bằng nghệ thuật đắp vữa và ghép mảnh sành, sứ. Đặc biệt ở cửa chính có khắc câu đối của ông Nguyễn Tiến Ích là cử nhân tặng:  

“Nhị khí lương năng phong vật dự tuỳ, sơn thủy hoán.
Bách niên hội điển họp tôn chung, dự trạch sơn hàm.”

(Tài năng trời không cho mà có, phong cảnh tuỳ thuộc phối lại với nhau, sông núi hài hoà; trăm năm hội họp lại làm sao quên được)

Mái đình Hòa Ninh được xây theo kiểu tứ giác, hai mái thượng trước và sau, hai mái hạ ở hai đầu hồi Đông và Tây. Ở giữa nóc đình là hình tượng lưỡng long chầu nguyệt. 

Nếu nhìn từ xa đình Hòa Ninh mang lại cảm giác choáng ngợp về sự bề thế kiến trúc, thì khi chiêm ngưỡng gần, du khách lại cảm nhận được sự tinh tế, hài hòa, gần gũi trong từng đường nét.

Đặc biệt, theo tài liệu ghi chép lại, phần nội thất của đình chính là nơi thi thố của nhiều bậc nghệ nhân tài danh của làng. Riêng phần thực hiện bốn đầu vài phải qua sự tuyển chọn, cân nhắc rất kỹ càng. Ngoài thợ chính còn có sự tham gia của thợ cả, thợ chúng với năng lực, tay nghề cao và phải thực sự tài hoa để khắc được rồng bốn móng ở đầu cù và chạm bức sư tử để biểu hiện sự hùng cường của dân tộc Việt Nam. Đầu cù vài chính phải chạm được rồng mắt sâu, đen, cong lượn, mũi phồng, ria mép dài mềm mại. Nếu nhìn từ ngoài cù vài một, ta thấy mặt phải khắc chạm nhiều hình trúc, mặt trái hình sen hài hòa cân xứng; ở cù vài hai, mặt phải chạm các hình mai, mặt trái hình nai; cù vài ba, mặt phải hình hoa cúc, mặt trái hình sen; cù vài bốn, mặt phải hình trúc, mặt trái hình sen trúc. Đó là sự sắp xếp tài tình, linh hoạt với bố cục hợp lý, mang tính đăng đối truyền thống cao.

Nhìn chung về trang trí nội thất Đình Hòa Ninh mang những nét tương đồng với các đình khác ở Quảng Trạch song nó lớn hơn và hoàn thiện hơn. Các đường nét ở đây đều được chọn lọc và trau chuốt rất công phu và tỉ mỉ, mang đầy đủ giá trị tinh thần, truyền thống và ý nghĩa văn hóa của một công trình kiến trúc nghệ thuật.  

Bên trong ngôi đình, ở gian giữa thờ tự vong linh thành hoàng làng đã có công khai phá lập nên làng. Thành hoàng làng là một vị nhân thần biểu tượng cho cầu phúc. Hai gian bên thờ các vị bách thần sở hội, là các vị thần có chức sắc, đức độ khoa bảng, được nhân dân mến mộ và thờ phụng.

Tại đình có lễ Kỳ phúc được tổ chức mỗi dịp Tết hằng năm, nhằm cầu mong cho nhân dân bình an hạnh phúc, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, xóm làng yên ổn. Đồng thời cũng là dịp để các thế hệ sau biết về tổ tiên của mình, giáo dục cho người sống về đạo hiếu với tổ tiên, là một nét đẹp văn hoá mang đậm bản sắc dân tộc cần được giữ gìn và phát triển.