Wat wordt bedoeld met veiligheidscultuur?

Veiligheidscultuur: Meer dan regels, een gemeenschappelijk bewustzijn

Veiligheid is geen checklist, het is een mindset. Die mindset, die we veiligheidscultuur noemen, bepaalt in hoeverre veiligheid geïntegreerd is in de dagelijkse werkwijze van een organisatie, team of zelfs gezin. Het gaat verder dan het louter naleven van regels en procedures; een sterke veiligheidscultuur is een weerspiegeling van gedeelde waarden, normen en gedragingen die veiligheid centraal stellen.

In essentie draait een positieve veiligheidscultuur om gedeelde verantwoordelijkheid. Iedereen, van de top tot de basis, voelt zich verantwoordelijk voor de veiligheid van zichzelf en anderen. Dit is geen kwestie van bovenaf opgelegde regels, maar een organisch proces waarbij proactief gedrag wordt gestimuleerd en gewaardeerd. Het is een omgeving waarin medewerkers zich empowered voelen om risico’s te identificeren, te melden en – cruciaal – te corrigeren, zonder angst voor represailles.

Een dergelijke cultuur wordt niet van de ene op de andere dag gecreëerd. Het is het resultaat van een continu proces van bewustwording, training, communicatie en – misschien wel het belangrijkste – voorbeeldgedrag van leiderschap. De bovenlaag moet het belang van veiligheid actief promoten en belonen. Wanneer leidinggevenden veiligheid als een prioriteit presenteren en consistent veilig gedrag vertonen, dan is de kans aanzienlijk groter dat deze houding doorsijpelt naar alle niveaus van de organisatie.

De elementen van een sterke veiligheidscultuur zijn divers maar onderling verbonden:

• Open communicatie: Een veilige omgeving waarin medewerkers zonder angst voor negatieve consequenties risico’s kunnen melden, ideeën kunnen delen en zorgen kunnen uiten.
• Proactief gedrag: Het initiatief nemen om potentiële gevaren te identificeren en te mitigeren, in plaats van te wachten tot zich een incident voordoet.
• Respect voor regels en procedures: Het begrijpen en toepassen van veiligheidsvoorschriften, niet enkel uit noodzaak, maar vanuit een overtuiging dat deze regels bijdragen aan de algemene veiligheid.
• Feedback en leren: Het continu evalueren van veiligheidsprocedures en -maatregelen, leren van fouten en deze gebruiken om de veiligheid te verbeteren.
• Onderlinge steun en vertrouwen: Medewerkers die elkaar ondersteunen en vertrouwen op elkaars expertise en oordeel op het gebied van veiligheid.
• Beloning en erkenning: Het waarderen en belonen van veilig gedrag en het rapporteren van bijna-ongevallen, om zo proactief gedrag te stimuleren.

Een zwakke veiligheidscultuur daarentegen, kenmerkt zich door een gebrek aan open communicatie, een cultuur van angst voor rapportage, een reactieve in plaats van proactieve benadering en een gebrek aan vertrouwen tussen medewerkers en management. De gevolgen hiervan kunnen desastreus zijn, met ernstige ongevallen en schade tot gevolg.

Kortom, een positieve veiligheidscultuur is geen luxe, maar een absolute noodzaak voor organisaties die hun medewerkers en hun activiteiten willen beschermen. Het is een continue investering die zich uiteindelijk ruimschoots terugbetaalt in de vorm van een gezondere, veiligere en productievere werkomgeving.