Waarom veroorzaakt het lichaam ontstekingen?

Waarom veroorzaakt het lichaam ontstekingen? Een blik op de noodzaak en de risico’s.

Ontsteking. Het woord alleen al roept beelden op van pijn, zwelling en ongemak. Maar wat veel mensen niet weten, is dat ontsteking een essentieel en vaak levensreddend proces is. Het is een complex mechanisme dat ons lichaam inzet om zichzelf te beschermen en te genezen. De vraag is dus niet zozeer “waarom veroorzaakt het lichaam ontstekingen?”, maar eerder “wanneer en waarom gaat het mis?”

Ontsteking: de beschermende reactie

Stel je voor: je snijdt jezelf in je vinger. Wat gebeurt er? De wond wordt rood, warm en pijnlijk. Dit zijn klassieke tekenen van ontsteking. De boosdoener is echter niet de verwonding zelf, maar de reactie van je immuunsysteem. Het lichaam stuurt een leger van immuuncellen naar de plek van de verwonding. Deze cellen ruimen beschadigde cellen en bacteriën op, en beginnen aan het herstelproces. Deze cruciale reactie omvat onder andere:

• Verhoogde bloedtoevoer: Dit zorgt voor een snelle aanvoer van immuuncellen en voedingsstoffen naar de beschadigde plek, wat de genezing bevordert.
• Vrijkomen van chemische signalen (cytokines): Deze signalen dienen als communicatie tussen immuuncellen en coördineren de ontstekingsreactie. Ze activeren andere immuuncellen en stimuleren herstelprocessen.
• Zwelling: De toename van vocht en cellen op de plaats van de verwonding veroorzaakt zwelling. Dit helpt de verspreiding van infecties te beperken en de beschadigde plek te isoleren.

Ontsteking is dus een essentiële, beschermende reactie op schade of ziekte. Het helpt het lichaam te herstellen.

Wanneer ontsteking een probleem wordt

Problemen ontstaan wanneer deze reactie zich richt op gezonde cellen of chronisch wordt. In die gevallen verandert ontsteking van een genezend proces in een schadelijke factor, die weefsel beschadigt en chronische aandoeningen kan veroorzaken.

Er zijn verschillende scenario’s waarin dit kan gebeuren:

• Auto-immuunziekten: Bij aandoeningen zoals reumatoïde artritis, lupus en multiple sclerose, valt het immuunsysteem per ongeluk gezonde cellen en weefsels aan, wat leidt tot chronische ontsteking. Het lichaam keert zich letterlijk tegen zichzelf.
• Chronische infecties: Sommige infecties kunnen niet volledig worden uitgeroeid en blijven sluimeren in het lichaam. Dit leidt tot een aanhoudende ontstekingsreactie, die op de lange termijn schade kan aanrichten. Denk aan bepaalde virale infecties of chronische bacteriële infecties.
• Leefstijlfactoren: Een ongezonde leefstijl, zoals een dieet rijk aan bewerkte voedingsmiddelen, overgewicht, roken en stress, kan leiden tot een chronische, laaggradige ontsteking in het hele lichaam. Deze “stille” ontsteking wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, kanker en Alzheimer.
• Allergieën: Een allergische reactie is in feite een overdreven reactie van het immuunsysteem op een onschadelijke stof, zoals pollen of bepaalde voedingsmiddelen. Deze reactie veroorzaakt ontsteking in de luchtwegen, de huid of het spijsverteringskanaal.

De impact van chronische ontsteking

Chronische ontsteking is een sluipmoordenaar. De continue afgifte van ontstekingsstoffen kan leiden tot weefselbeschadiging, orgaanfalen en een breed scala aan chronische ziekten. Denk bijvoorbeeld aan:

• Hart- en vaatziekten: Ontsteking speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van atherosclerose (slagaderverkalking), waardoor het risico op hartaanvallen en beroertes toeneemt.
• Diabetes type 2: Chronische ontsteking kan insulineresistentie bevorderen, waardoor de bloedsuikerspiegel stijgt en diabetes type 2 kan ontstaan.
• Kanker: Ontsteking kan het ontstaan en de groei van tumoren bevorderen.
• Neurodegeneratieve aandoeningen: Er is steeds meer bewijs dat chronische ontsteking een rol speelt bij de ontwikkeling van Alzheimer en Parkinson.

Wat kun je doen?

Hoewel je de immuunrespons niet volledig kunt uitschakelen (en dat zou je ook niet moeten willen), kun je wel maatregelen nemen om chronische ontsteking te verminderen:

• Eet een gezond en gevarieerd dieet: Kies voor voeding rijk aan antioxidanten en ontstekingsremmende stoffen, zoals groenten, fruit, volkoren granen, vette vis en noten. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen, suiker en transvetten.
• Beheer je stress: Chronische stress kan de ontstekingsreactie versterken. Zoek manieren om te ontspannen en stress te verminderen, zoals meditatie, yoga of tijd doorbrengen in de natuur.
• Beweeg regelmatig: Regelmatige lichaamsbeweging heeft een ontstekingsremmend effect.
• Stop met roken: Roken is een belangrijke bron van ontsteking in het lichaam.
• Zorg voor een gezond gewicht: Overgewicht, met name buikvet, kan de ontstekingsreactie verergeren.
• Overleg met je arts: Als je vermoedt dat je last hebt van chronische ontsteking, raadpleeg dan je arts. Hij of zij kan je helpen de oorzaak te achterhalen en een passende behandeling te starten.

Kortom, ontsteking is een complex en essentieel proces. Door een gezonde leefstijl aan te nemen en de risicofactoren te minimaliseren, kun je de schadelijke gevolgen van chronische ontsteking beperken en je gezondheid op de lange termijn bevorderen.