Wat is het HBO5-niveau in Nederland?

Het spook van HBO5: een overgangsritueel uit het Nederlandse hoger onderwijs

Het begrip ‘HBO5’ doemt nog wel eens op in gesprekken over hoger onderwijs in Nederland, maar voor de meesten is het een reliek uit het verleden. Vóór 2019 was HBO5 een veelbesproken niveau, een soort tussenstap tussen het middelbaar onderwijs en het volledige bacheloronderwijs. Het werd gezien als een brug naar hbo-opleidingen, een opstapje voor wie nog niet klaar was voor de volle bak van een vierjarige bachelor. In essentie was het een verkorte hbo-opleiding, gericht op een specifiek beroep.

De verwarring rondom HBO5 spruit voort uit de onduidelijke positie die het innam binnen het Nederlandse onderwijssysteem. Het was niet exact vergelijkbaar met een volledige hbo-bachelor, maar ook niet identiek aan een mbo-opleiding. Het bood een snellere route naar de arbeidsmarkt, met een kortere studieduur en een meer praktijkgerichte aanpak. Deze pragmatische insteek trok veel studenten aan die een snelle en directe toegang tot een baan zochten.

Echter, de flexibiliteit en de potentiële onduidelijkheid over de kwaliteit en het niveau van de HBO5-opleidingen, leidde uiteindelijk tot de bijna volledige afschaffing. Vanaf 2019 werd het HBO5-niveau grotendeels vervangen door het graduaat. Dit nieuwe niveau is veel beter gedefinieerd en biedt een duidelijker kader voor zowel studenten als werkgevers. Het is vergelijkbaar met het vroegere Vlaamse B1-niveau en biedt een solide basis voor verdere studies of directe toegang tot de arbeidsmarkt.

Een opmerkelijke uitzondering op deze algemene verschuiving is de verpleegkunde. In de verpleegkunde blijft de benaming HBO5 nog steeds bestaan, hoewel de inhoud en structuur van de opleiding wel zijn aangepast aan de moderne eisen van het beroep. Dit behoud van de term HBO5 binnen de verpleegkunde is te verklaren door de specifieke historische context en de lange traditie van deze opleiding.

Kortom, voor de meeste hbo-opleidingen is HBO5 een achterhaald begrip. Het is vervangen door het duidelijker gedefinieerde graduaat. Hoewel de term nog sporadisch opduikt, is het belangrijk te begrijpen dat het verwijst naar een systeem dat niet langer dominant is in het Nederlandse hoger onderwijs. Alleen in specifieke gevallen, zoals de verpleegkunde, blijft de term – zij het met aangepaste inhoud – in gebruik. Het ‘spook’ van HBO5 blijft dus nog even rondwaren, maar zijn invloed is aanzienlijk verminderd.