Welke soorten wetenschappelijk onderzoek zijn er?

De veelzijdigheid van wetenschappelijk onderzoek: een overzicht van methoden

Wetenschappelijk onderzoek is niet één uniforme methode, maar een verzameling van diverse benaderingen, elk met eigen sterktes en zwaktes. De keuze voor een specifieke onderzoeksmethode hangt sterk af van de onderzoeksvraag, de beschikbare middelen en de aard van het te onderzoeken fenomeen. We kunnen de vele methoden grofweg indelen in een aantal hoofdtypen, al zijn er vaak overlappende elementen.

1. Experimenteel onderzoek:

Dit is waarschijnlijk de meest bekende vorm van wetenschappelijk onderzoek. Bij experimenteel onderzoek manipuleert de onderzoeker actief een of meerdere variabelen (onafhankelijke variabelen) om het effect daarvan op een andere variabele (afhankelijke variabele) te meten. Dit gebeurt vaak in een gecontroleerde omgeving, zoals een laboratorium, om externe invloeden te minimaliseren. Een klassiek voorbeeld is een medicijnstudie, waarbij de ene groep een placebo krijgt en de andere het nieuwe medicijn. De vergelijking van de uitkomsten laat het effect van het medicijn zien. Kenmerkend voor experimenteel onderzoek is de mogelijkheid om causale verbanden vast te stellen: de onderzoeker kan aantonen dat veranderingen in de onafhankelijke variabele leiden tot veranderingen in de afhankelijke variabele. Er zijn verschillende experimentele designs, zoals gerandomiseerde gecontroleerde trials (RCT’s), pre-post designs en time-series designs.

2. Observationeel onderzoek:

Bij observationeel onderzoek grijpt de onderzoeker niet in, maar observeert hij of zij bestaande situaties en verzamelt data. De onderzoeker manipuleert geen variabelen. Dit type onderzoek is geschikt wanneer experimenteel onderzoek ethisch bezwaarlijk of onmogelijk is (bijvoorbeeld bij het bestuderen van de effecten van roken op de gezondheid). Observationeel onderzoek kan verschillende vormen aannemen, waaronder:

• Cohortstudies: Een groep mensen (de cohort) wordt over een bepaalde periode gevolgd om te kijken of er verbanden zijn tussen bepaalde factoren en de ontwikkeling van een ziekte of andere uitkomst.
• Case-control studies: Een groep mensen met een bepaalde aandoening (de cases) wordt vergeleken met een groep mensen zonder die aandoening (de controls) om te achterhalen welke factoren de aandoening mogelijk hebben veroorzaakt.
• Cross-sectionele studies: Gegevens worden op één specifiek moment in de tijd verzameld bij een steekproef uit de populatie. Dit geeft een momentopname van de situatie.

3. Kwalitatief onderzoek:

Kwalitatief onderzoek richt zich op het begrijpen van de betekenis en ervaringen van mensen. In plaats van kwantitatieve data (cijfers) te verzamelen, focust dit type onderzoek op rijke, beschrijvende data, zoals interviews, observaties en documentenanalyse. De nadruk ligt op het exploreren van complexe fenomenen en het genereren van hypothesen, in plaats van het toetsen van bestaande hypothesen. Voorbeelden van kwalitatieve methoden zijn etnografie, grounded theory en fenomenologie.

4. Gecombineerde methoden (Mixed Methods):

Steeds vaker worden kwalitatieve en kwantitatieve methoden gecombineerd om een meer volledig beeld van het onderzoeksonderwerp te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een kwantitatieve studie wordt aangevuld met kwalitatieve interviews om de resultaten beter te begrijpen.

De bovenstaande indeling is niet uitputtend. Binnen elk type onderzoek bestaan weer subtypen en specifieke methoden. De keuze voor de meest geschikte methode hangt af van de onderzoeksvraag en de context waarin het onderzoek wordt uitgevoerd. Een goed onderzoeksontwerp vereist een zorgvuldige afweging van de voor- en nadelen van verschillende methoden.