Is infinitief altijd tegenwoordige tijd?

Is de infinitief altijd tegenwoordige tijd? Een nuanceverschil

De stelling dat de infinitief in het Nederlands altijd de tegenwoordige tijd meervoud representeert, is een bruikbare vuistregel, maar vereist nuance. Hoewel er een sterke overeenkomst bestaat tussen de infinitiefvorm en de tegenwoordige tijd meervoud van de meeste werkwoorden, is het niet een absolute identiteit. De gelijkenis is eerder een gevolg van historische ontwikkeling dan een strikte grammaticale regel.

Laten we kijken naar voorbeelden: de infinitief van ‘lopen’ is ‘lopen’, en de tegenwoordige tijd meervoud is eveneens ‘lopen’. Hetzelfde geldt voor werkwoorden als ‘zingen’, ‘eten’, ‘werken’ etc. Dit leidt tot de perceptie dat infinitief en tegenwoordige tijd meervoud gelijk zijn.

De cruciale uitzondering, en de reden waarom de stelling niet onvoorwaardelijk waar is, ligt bij het werkwoord ‘zijn’. De infinitief van ‘zijn’ heeft twee vormen: ‘zijn’ en ‘wezen’. De tegenwoordige tijd meervoud is echter enkel ‘zijn’. De vorm ‘wezen’ komt in de tegenwoordige tijd meervoud niet voor. Dit illustreert het verschil: de infinitief kan meerdere vormen hebben, terwijl de tegenwoordige tijd meervoud maar één vorm kent.

Dit verschil in het werkwoord ‘zijn’ wijst op een fundamentele ongelijkheid. De infinitief drukt de potentie van handeling uit, onafhankelijk van tijd en persoon. De tegenwoordige tijd meervoud daarentegen specificeert zowel tijd (tegenwoordig) als persoon (meervoud). Hoewel de vormen in veel gevallen overeenkomen, blijft het een kwestie van semantische en grammaticale context. De overeenkomst is dus eerder een toevallige samenloop dan een inherente eigenschap.

Daarnaast is het belangrijk te benadrukken dat de infinitief vaak in combinatie met hulpwerkwoorden wordt gebruikt, waardoor de tijd van de uitdrukking verschuift. Bijvoorbeeld in “Ik wil lopen” is ‘lopen’ een infinitief, maar de hele zin staat in de tegenwoordige tijd. De infinitief zelf beschrijft echter geen tijd.

Kortom, terwijl de infinitief in veel gevallen lijkt op de tegenwoordige tijd meervoud, is het geen identieke structuur. Het werkwoord ‘zijn’ toont aan dat dit een vereenvoudiging is, en een dieper grammaticaal begrip laat zien dat de infinitief een abstractere, tijdloze vorm vertegenwoordigt dan de specifieke grammaticale functie van de tegenwoordige tijd meervoud.