Wat zijn stochastische effecten?

Stochastische Effecten

In de context van radiologische straling worden stochastische effecten gekenmerkt door:

• Geen drempeldosis: Er is geen minimaal stralingsniveau waarbij deze effecten niet kunnen optreden.
• Lineaire dosis-responsrelatie: De kans op optreden neemt recht evenredig toe met de ontvangen stralingsdosis.
• Alles-of-niets-fenomeen: Of het effect zich voordoet of niet, is afhankelijk van toeval; de ernst is onafhankelijk van de dosis.

Stochastische effecten zijn typisch:

• Onherstelbaar: Schade aan DNA kan leiden tot genetische mutaties of kanker.
• Latent: De effecten kunnen zich pas jaren of zelfs decennia na blootstelling manifesteren.
• Probabilistisch: De kans op optreden is afhankelijk van factoren als stralingsdosis, leeftijd en genetische gevoeligheid.

Voorbeelden van stochastische effecten zijn onder meer:

• Kanker: Blootstelling aan ioniserende straling kan de kans op verschillende soorten kanker, zoals leukemie en longkanker, verhogen.
• Genetische mutaties: Straling kan DNA beschadigen en mutaties veroorzaken, die kunnen leiden tot erfelijke aandoeningen of een verhoogde gevoeligheid voor andere ziekten.
• Congenitale afwijkingen: Blootstelling aan straling tijdens de zwangerschap kan leiden tot geboorteafwijkingen bij het kind.

Om het risico op stochastische effecten te minimaliseren, worden stralingsdoses zo laag als redelijkerwijs haalbaar (ALARA) gehouden en worden beschermende maatregelen genomen, zoals het dragen van loodschorten en het gebruik van afscherming. Regulerende instanties stellen stralingslimieten vast om individuen en bevolkingsgroepen te beschermen tegen schadelijke effecten.