Hoe kun je iemand wilsonbekwaam verklaren?

Wilsbekwaamheid: Wanneer een rechter de beslissingsautonomie beperkt

Het verklaren van iemand wilsonbekwaam is een ingrijpende maatregel die de zelfbeschikking van een individu beperkt. Het is een juridisch proces dat alleen een rechter kan uitvoeren en alleen als aan strikte voorwaarden is voldaan. Het draait niet om het beoordelen van iemands intelligentie of karakter, maar om de concrete mogelijkheid om zelfstandig beslissingen te nemen over belangrijke levenszaken.

Wat houdt wilsonbekwaamheid in?

Wilsbekwaamheid, of beter gezegd, het ontbreken daarvan, wordt gedefinieerd als de blijvende of langdurige onmogelijkheid om:

1. Relevante informatie te begrijpen: Dit betekent dat de persoon de informatie die nodig is om een beslissing te nemen, niet kan bevatten en verwerken. Dit kan door diverse oorzaken komen, zoals dementie, een ernstige verstandelijke beperking, een ernstige psychiatrische stoornis, of de gevolgen van een hersenletsel. De complexiteit van de informatie speelt hierbij een rol; iemand kan wellicht simpele beslissingen nemen, maar complexe zaken zoals het beheren van zijn financiën, niet.

2. Zelfstandige beslissingen te nemen: Zelfs als iemand de informatie begrijpt, kan hij of zij niet in staat zijn om een eigen afgewogen beslissing te nemen. Dit kan te wijten zijn aan een gebrek aan oordeelsvermogen, manipulatie door anderen, of een overheersende drang die rationeel handelen verhindert.

3. De gevolgen van die beslissingen voor zijn welzijn te overzien: De persoon moet de potentiële positieve en negatieve gevolgen van zijn beslissing kunnen inschatten. Het gaat hier niet alleen om de directe gevolgen, maar ook om de langetermijneffecten op zijn levenskwaliteit.

Het juridische traject naar een verklaring van wilsonbekwaamheid:

Het is cruciaal te benadrukken dat een arts geen iemand wilsonbekwaam kan verklaren. Dat kan alleen een rechter na een zorgvuldig juridisch traject. Dit traject omvat meestal de volgende stappen:

• Aanvraag: Meestal wordt een aanvraag ingediend door een naaste, zoals een familielid of partner, of door een zorginstelling.
• Onderzoek: De rechter zal een onderzoek laten uitvoeren door een psychiater of psycholoog. Dit onderzoek richt zich op het vaststellen van de cognitieve en emotionele capaciteiten van de betrokkene. Ook de mate van ondersteuning die de persoon nodig heeft, wordt beoordeeld.
• Hoorzitting: De betrokkene wordt, indien mogelijk, gehoord tijdens een zitting. Ook andere betrokkenen kunnen gehoord worden.
• Uitspraak: De rechter weegt alle informatie af en neemt een beslissing. Deze beslissing kan zijn dat de persoon (gedeeltelijk) wilsonbekwaam wordt verklaard, of dat de aanvraag wordt afgewezen.
• Beheerder: Indien wilsonbekwaamheid wordt vastgesteld, wordt vaak een bewindvoerder, mentor of curator aangesteld. Deze persoon zal de betrokkene ondersteunen bij het nemen van beslissingen en het beheren van zijn zaken. De mate van ondersteuning hangt af van de ernst van de wilsonbekwaamheid.

Focus op ondersteuning en zelfbeschikking:

Het doel van een verklaring van wilsonbekwaamheid is niet om iemand zijn autonomie volledig te ontnemen, maar om hem of haar te beschermen en te ondersteunen bij het maken van belangrijke keuzes. De nadruk ligt steeds meer op het vinden van de meest passende ondersteuningsvorm, waarbij de zelfbeschikking van de persoon zoveel mogelijk wordt gerespecteerd. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat er alleen ondersteuning wordt geboden op specifieke gebieden, terwijl de persoon op andere gebieden wel zelfstandig beslissingen kan nemen.

Het verkrijgen van een verklaring van wilsonbekwaamheid is een complex proces dat veel tijd en inspanning vereist. Goede juridische bijstand is dan ook essentieel. Het is van groot belang om dit proces met de nodige zorgvuldigheid en respect voor de betrokkene te benaderen.