Du Lịch Phong Nha Thông Tin Du Lịch Quảng Bình Làng thị Quảng Bình – Mỹ Trạch vùng đất của những cây thị cổ

Làng thị Quảng Bình – Mỹ Trạch vùng đất của những cây thị cổ

Xã Mỹ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình nằm ở bờ nam sông Son; mang trong mình một không gian làng quê thuần Việt thanh bình. Với cây đa; bến nước; mái đình và đặc biệt là những cây thị cổ thụ xanh tươi vẫn tỏa bóng mát; sai trái đến mùa tỏa hương thơm lừng; nên được mệnh danh là Làng Thị Quảng Bình. Người dân xã Mỹ Trạch xem những cây thị cổ như báu vật và được nâng niu; gìn giữ; chăm sóc.

Vùng đất của những cây thị cổ thụ

Trong thời kỳ Trịnh – Nguyễn phân tranh lấy sông Gianh làm ranh giới chia nước ta thành đàng Trong và đàng Ngoài; vùng đất này gồm các làng Cao Lao Thượng, Cao Lao Trung, Cao Lao Hạ và khu vực đồi núi rộng lớn phía sau làng được gọi là Ba Trại. Nơi đồn trú của đội quân Chúa Nguyễn để đối trọng với vùng đất Ba Đồn của chúa Trịnh phía bờ bắc sông Gianh.  Xã Mỹ Trạch nay gồm 2 làng cổ xưa là Cao Lao Thượng và Cao Lao Trung gộp lại mà thành (còn làng Cao Lao Hạ nay là xã Hạ Trạch).

Theo các bậc cao niên sống gần trăm tuổi ở xã Mỹ Trạch, cây thị ở đất này có từ khi nào chính họ cũng không biết rõ. Chỉ biết rằng khi chào đời và lớn lên họ đã thấy trước sân nhà có những cây thị cao vút mọc sừng sững; tỏa bóng mát và cho quả vàng ươm; có mùi hương đặc trưng vào khoảng rằm tháng bảy âm lịch hàng năm.

Trong thời kì chiến tranh chống Pháp rồi chống Mỹ; người dân Mỹ Trạch đào các hầm bí mật ngầm dưới gốc cây thị để làm nơi trú ẩn tránh bom đạn. Cây thị còn là nơi cất giấu tài liệu quan trọng hay trở thành trạm gác để nằm tình hình….

Hiện nay trong làng vẫn tồn tại nhiều cây thị cổ thụ 300-400 năm tuổi; trải qua bao thăng trầm thời gian cây vẫn vươn mình đón ánh nắng mặt trời. Cây thị là nhân chứng lịch sử; biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và là niềm tự hào của người dân Mỹ Trạch.

Truyền thuyết làng thị Quảng Bình

Sỡ dĩ nơi này có nhiều cây thị vì đặc điểm tự nhiên. Mỹ Trạch là vùng gò đồi cao, là đất thịt có pha lẫn chút cát nên trồng được thị. Giống thị thích nơi cao ráo; nước không cần nhiều nhưng phải thoáng. 

Ở xã Mỹ Trạch hiện vẫn lưu truyền một giai thoại huyền bí để giải thích nguồn gốc về cây thị. Thuở xa xưa; vùng đất này vốn là một trong những nơi người Chăm-Pa khai hoang sinh sống. Họ tìm kiếm các sản vật để dâng vua Chăm. Họ đã lấy nhiều giống cây quý từ các nơi khác về trồng; nhưng cây chẳng đơm hoa kết trái.

Một hôm có người nông dân vào rừng hái củi; bỗng nhiên ông ngửi thấy hương thơm quyến rũ từ sâu trong rừng. Đi mãi đến mỏi chân; ông đứng trước một cây cao lớn xum xuê trĩu quả; trái chín căng mọng; vàng óng đẹp mắt; tỏa hương thơm diệu kỳ.

Trong đời, chưa bao giờ ngửi thấy mùi hương hấp dẫn như vậy; ông liền bẻ một đôi trái ngửi vừa nếm; thấy ngọt; bèn báo cho vị quan chủ vùng. Vị quan lập tức cho người hái trái để dâng vua.

Nhà vua tiếp nhận trái lạ; vừa ngửi đã thích ngay mùi hương của trái; hỏi là trái gì?; người Cao Lao vốn giọng quá “nặng”; đang muốn nói “Thì chưa biết trái gì” nhưng phát âm chữ “thì” thành chữ “thị”.

 Vua Chăm nghe vậy liền gọi đó là trái thị. Từ đó; người làng Cao Lao Thượng và Cao Lao Trung vào rừng; lấy hạt thị về gieo khắp làng để hàng năm trái chín tiến vua.

Đặc sản thị xanh nấu với nhái bà

Cây thị là loài cây gắn liền với tuổi thơ của bao người qua những câu chuyện cổ tích cô Tấm hiền lành. Có dịp du lịch Quảng Bình; ghé thăm Mỹ Trạch vào mùa thị chín (tháng 7 âm lịch); được ngửi hương thị thơm ngát trong làn gió mát; bạn sẽ cảm thấy thư thái và nhẹ nhàng hơn giữa cuộc sống náo nhiệt chốn phố thị. 

Với người dân Mỹ Trạch; đặc biệt là những người làm ăn xa quê hương; những cây thị cổ thụ ở làng còn làm họ nhớ da diết về một món ăn quê hương thời thơ ấu mà nay đã thành đặc sản Quảng Bình; đó là món: “thị xanh nấu với nhái bà”.

Sở dĩ người dân sáng tạo ra món này vì trước đây cuộc sống khó khăn thiếu ăn; người dân Mỹ Trạch thường tận dụng tất cả những gì có sẵn trong vườn nhà như các loại rau lang; mồng tơi; rau đay; hoa chuối… hay ra đồng mò cua bắt ốc để cải thiện bữa ăn.

Mà ở Mỹ Trạch thì có sẵn và nhiều nhất là thị; đặc biệt trái thị lúc còn xanh có vị hơi chát; người dân cho rằng những thứ chát sẽ rất ngon nếu kết hợp với những con có chất hơi tanh.

Hàng năm, cây thị ra trái xanh vào khoảng tháng ba, tháng tư (âm lịch). Lúc này; trời thường xuất hiện những cơn mưa giông; ngoài đồng ruộng xuất hiện nhiều nhất là loài nhái ở dưới những gốc rạ vừa gặt. Trời vừa tạnh cũng là lúc người dân Mỹ Trạch đua nhau ra đồng tìm bắt những chú “nhái bà” (nhái lớn) đem về chế biến với trái thị xanh. Sự kết hợp vô tình đó không ngờ đã tạo ra một món ăn ngon lạ miệng; truyền đời qua bao thế hệ và bây giờ nó đã thành một món ngon trứ danh; ăn là ghiền.

Cách chế biến món thị xanh nấu với nhái bà

Theo lời người dân địa phương, để nấu món “thị xanh nấu với nhái bà” cũng mất khá nhiều công đoạn và cầu kỳ. Con nhái sau khi làm sạch; đem ướp cùng các loại gia vị: củ nén; ớt xanh; hạt tiêu… rồi băm nhỏ; vo lại thành viên và phi lên cho thịt săn lại dậy mùi thơm.

Sau đó cắt quả thị xanh thành từng miếng và kho chung với thịt nhái viên; đun nhỏ lửa cho đến khi sền sệt nước. Lúc này; món ăn sẽ không còn vị tanh của nhái; vị chát của quả thị nữa mà chỉ còn lại là vị ngọt thơm; béo bùi; đậm chất đồng quê gây thương nhớ.

Trước đây nhái còn nhiều; mỗi nhà dân Mỹ Trạch thường chế biến món này để ăn trong bữa cơm hàng ngày. Nhưng bây giờ; con nhái rất hiếm; khó bắt nên “thị xanh nấu với nhái bà” đã trở thành món đặc sản Quảng Bình độc đáo mà không có nơi nào có được.