Hán nôm Việt Nam là gì?

Hán Nôm: Bản giao hưởng chữ viết giữa truyền thống và sáng tạo

Hán Nôm không chỉ là một hệ thống chữ viết, mà là một bản giao hưởng độc đáo, hòa quyện giữa hai nền văn hoá: sự thâm trầm, uyên bác của chữ Hán và sự tinh tế, linh hoạt của chữ Nôm – một hệ thống chữ viết do người Việt tự sáng tạo. Hơn một thiên niên kỷ tồn tại và phát triển, nó trở thành chứng nhân lịch sử, ghi lại từng trang sử hào hùng, từng nhịp thở cuộc sống của dân tộc Việt Nam.

Sự khác biệt giữa Hán Nôm với việc đơn thuần sử dụng chữ Hán trong quá khứ nằm ở chỗ sự hiện diện và vai trò chủ đạo của chữ Nôm. Chữ Hán, với nguồn gốc từ Trung Hoa, ban đầu đóng vai trò chủ yếu, mang gánh nặng truyền tải tri thức, văn hoá ngoại nhập. Tuy nhiên, người Việt không thụ động tiếp nhận. Họ đã vận dụng, biến hóa chữ Hán, tạo nên một lớp ngôn ngữ viết vừa quen thuộc vừa mới mẻ. Song song với đó, sự ra đời của chữ Nôm, hệ thống chữ viết dựa trên nguyên tắc âm tiết của tiếng Việt, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Chữ Nôm không chỉ đơn thuần phiên âm tiếng Việt mà còn thể hiện được sắc thái tinh tế của ngôn ngữ, góp phần tạo nên sự phong phú và đa dạng trong văn học Việt Nam.

Hán Nôm là kho tàng vô giá lưu giữ những tinh hoa văn hoá dân tộc. Từ những bộ luật, những sắc lệnh của triều đình, đến những áng thơ văn trữ tình, những tác phẩm Phật giáo, Nho giáo, những câu chuyện dân gian, tất cả đều được ghi chép cẩn thận bằng hệ thống chữ viết này. Chúng ta có thể hình dung được bức tranh xã hội phong phú, đa chiều qua những tác phẩm được viết bằng Hán Nôm: sự trị vì của các triều đại, đời sống nông nghiệp, tín ngưỡng dân gian, tình cảm gia đình, triết lý sống… tất cả đều được phản ánh một cách sinh động và chân thực.

Tuy nhiên, sự vĩ đại của Hán Nôm không chỉ nằm ở lượng thông tin khổng lồ mà nó lưu giữ, mà còn ở sự sáng tạo tuyệt vời của người Việt trong việc thích nghi và phát triển hệ thống chữ viết này. Sự kết hợp hài hoà giữa chữ Hán và chữ Nôm đã tạo nên một hệ thống chữ viết vừa có tính hệ thống, vừa có tính linh hoạt, phản ánh sự thông minh và khả năng thích ứng tuyệt vời của người Việt Nam. Hán Nôm là minh chứng hùng hồn cho trí tuệ và sự sáng tạo không ngừng của dân tộc ta trong việc xây dựng và phát triển văn hoá, ngôn ngữ của mình.

Ngày nay, mặc dù Hán Nôm không còn được sử dụng rộng rãi như trước, nhưng giá trị của nó vẫn còn nguyên vẹn. Việc nghiên cứu và bảo tồn Hán Nôm không chỉ là trách nhiệm của các nhà nghiên cứu, mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội, nhằm giữ gìn và phát huy di sản văn hoá quý báu của dân tộc. Hán Nôm – bản giao hưởng chữ viết ấy, vẫn còn đó, ngân vang trong lòng lịch sử, chờ đợi được khám phá và trân trọng.