Tại sao bơ thực vật ở dạng rắn?

Sự rắn chắc của bơ thực vật: Một câu chuyện về hóa học và sức khỏe

Bơ thực vật, một sản phẩm quen thuộc trong gian bếp của nhiều gia đình, không phải tự nhiên mà có được dạng rắn chắc như ta thường thấy. Sự “rắn chắc” ấy, trái ngược với vẻ lỏng nhẹ của dầu thực vật nguyên bản, là kết quả của một quá trình công nghiệp phức tạp, mang tên hydro hóa. Và chính quá trình này lại đặt ra một câu hỏi quan trọng về sức khỏe người tiêu dùng.

Thực tế, dầu thực vật ban đầu ở dạng lỏng, chứa chủ yếu là các axit béo không bão hòa, hay còn gọi là chất béo “tốt”. Những axit béo này có cấu trúc phân tử với các liên kết đôi carbon-carbon, khiến chúng ở trạng thái lỏng ở nhiệt độ phòng. Để chuyển đổi dầu lỏng này thành dạng rắn, các nhà sản xuất sử dụng quá trình hydro hóa.

Quá trình này bao gồm hai bước chính. Đầu tiên là quá trình tách chiết dung môi, nhằm làm sạch và loại bỏ tạp chất trong dầu thô. Sau đó, bước hydro hóa được tiến hành. Trong bước này, khí hydro được đưa vào dầu thực vật dưới áp suất và nhiệt độ cao, với sự xúc tác của kim loại. Quá trình này làm bão hòa các liên kết đôi trong phân tử axit béo, chuyển chúng từ dạng không bão hòa thành dạng bão hòa. Kết quả là cấu trúc phân tử thay đổi, tạo nên một mạng lưới liên kết chặt chẽ hơn, dẫn đến sự chuyển pha từ lỏng sang rắn ở nhiệt độ phòng.

Tuy nhiên, đây không phải là một câu chuyện toàn thắng. Trong quá trình hydro hóa, một phần đáng kể các axit béo không bão hòa cis (chất béo tốt) bị chuyển hóa thành axit béo bão hòa trans (chất béo xấu). Axit béo trans không chỉ không có lợi cho sức khỏe mà còn được chứng minh là có tác hại đáng kể, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường type 2 và một số bệnh mãn tính khác. Chính vì thế, mặc dù mang lại sự tiện lợi về mặt sử dụng, bơ thực vật rắn lại thường chứa một lượng đáng kể chất béo trans, đặt ra mối lo ngại về tác động tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng.

Do đó, để đảm bảo sức khỏe, người tiêu dùng nên tỉnh táo lựa chọn các sản phẩm bơ thực vật có hàm lượng chất béo trans thấp hoặc không chứa chất béo trans. Việc đọc kỹ nhãn mác sản phẩm và ưu tiên các loại bơ thực vật được sản xuất bằng phương pháp hydro hóa một phần hoặc không hydro hóa là điều cần thiết. Sự rắn chắc của bơ thực vật không phải là thước đo duy nhất cho chất lượng và lợi ích sức khỏe, mà chính là sự hiểu biết về quá trình sản xuất và thành phần dinh dưỡng mới giúp ta đưa ra lựa chọn thông minh.