Hiện tượng tâm lý có ý thức là gì?

Hiện tượng tâm lý có ý thức: Vùng đất giao thoa giữa điều khiển và bí ẩn

Ý thức, một khái niệm tưởng chừng đơn giản, lại là một lãnh địa phức tạp và đầy mê hoặc trong thế giới tâm lý học. Nó được định nghĩa đơn giản là trạng thái tỉnh táo, nhận biết được bản thân và môi trường xung quanh. Nhưng hơn thế nữa, ý thức còn là ngọn đuốc soi sáng, dẫn đường cho vô số hoạt động tinh thần diễn ra bên trong mỗi chúng ta. Nó giống như một vị chỉ huy, điều khiển trực tiếp các hoạt động tâm lý cơ bản, từ những cảm xúc sục sôi, những suy nghĩ miên man đến khả năng nhận thức và phán đoán sắc bén. Ta cảm thấy vui, buồn, tức giận, hay sợ hãi – tất cả đều nằm dưới sự giám sát, ít nhất là một phần, của ý thức. Khi ta tập trung suy nghĩ để giải một bài toán phức tạp hay khi ta cố gắng ghi nhớ một danh sách dài, ý thức chính là người chỉ huy dàn nhạc của bộ não, sắp xếp, điều phối các hoạt động của từng “nhạc công”.

Tuy nhiên, việc coi ý thức như một vị vua toàn năng cai quản tuyệt đối vương quốc tâm trí là một sự hiểu lầm. Thực tế, một phần lớn hoạt động tinh thần diễn ra ngoài tầm kiểm soát của ý thức, một vùng đất bí ẩn mà ta gọi là “siêu thức”. Chính sự tồn tại của siêu thức này đã tạo nên những điều kỳ diệu, những đột phá tưởng chừng như chỉ có trong giấc mơ. Hãy tưởng tượng một nhà khoa học đang vật lộn với một bài toán nan giải, hàng giờ liền suy nghĩ mà vẫn không tìm ra lời giải. Rồi đột nhiên, trong lúc thư giãn, tắm rửa hay thậm chí là ngủ, câu trả lời lóe lên như một tia chớp. Đó chính là sức mạnh của siêu thức, khả năng xử lý thông tin, kết nối những ý tưởng một cách ngẫu nhiên và xuất hiện những sáng tạo đột phá vượt xa khả năng ý thức có thể kiểm soát trực tiếp.

Sự sáng tạo nghệ thuật cũng là một minh chứng rõ ràng. Một nhạc sĩ có thể không hoàn toàn ý thức được mình sẽ sáng tác ra giai điệu gì, nhưng dưới sự dẫn dắt của siêu thức, những nốt nhạc tuôn chảy, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Tương tự, một nhà văn có thể không lường trước được câu chuyện sẽ đi đến đâu, nhưng dòng cảm xúc và những hình ảnh trong tiềm thức sẽ dẫn dắt ngòi bút, tạo nên những tác phẩm văn chương đầy cảm hứng.

Sự khác biệt giữa hoạt động ý thức và siêu thức không phải là sự đối lập hoàn toàn mà là sự bổ sung, tạo nên một tổng thể hoạt động tâm lý phong phú và đa dạng. Ý thức cung cấp sự tập trung, kiểm soát và phán đoán, trong khi siêu thức mang đến sự sáng tạo, đột phá và những khả năng tiềm ẩn mà ta khó có thể ngờ tới. Hiểu rõ sự tương tác phức tạp giữa hai lĩnh vực này sẽ giúp chúng ta khai thác tối đa tiềm năng của bản thân, cả về lý trí lẫn sáng tạo, tạo nên một cuộc sống ý nghĩa và trọn vẹn hơn. Và cuộc hành trình khám phá vùng đất mê hoặc này vẫn còn đang tiếp diễn, hứa hẹn mang lại những hiểu biết sâu sắc hơn về bản chất con người.