Kenapa akad mudharabah memiliki nilai tingkat risiko yang paling tinggi?

Risiko Tinggi Akad Mudharabah: Asimetri Maklumat dan Cabaran Kepercayaan

Akad mudharabah, sejenis kontrak perkongsian keuntungan dalam perniagaan Islam, meskipun menawarkan potensi pulangan yang lumayan, dikenali sebagai instrumen pelaburan berisiko tinggi. Keunikannya terletak pada pengagihan keuntungan berdasarkan nisbah yang dipersetujui di antara dua pihak: raba al-mal (penyedia modal) dan mudharib (pengurus/usahawan). Namun, justeru itulah terletaknya inti permasalahan risiko yang tinggi ini. Bukannya risiko kegagalan perniagaan semata-mata, tetapi lebih kepada isu asas kepercayaan dan ketelusan yang seringkali tergugat.

Punca utama risiko tinggi dalam akad mudharabah adalah asimetri maklumat. Mudharib, sebagai individu yang menguruskan perniagaan, memiliki akses kepada maklumat dalaman yang jauh lebih banyak berbanding raba al-mal. Maklumat ini termasuklah strategi perniagaan, rancangan kewangan terperinci, keadaan pasaran semasa, dan bahkan risiko-risiko terselindung yang mungkin tidak didedahkan kepada raba al-mal. Ketidaksamaan ini mewujudkan jurang maklumat yang signifikan, meletakkan raba al-mal dalam kedudukan yang lemah dan terdedah kepada pelbagai potensi kerugian.

Bayangkan situasi di mana mudharib menguruskan pelaburan dalam sektor yang berisiko tinggi tanpa pengetahuan sepenuhnya raba al-mal. Sekiranya perniagaan gagal, raba al-mal mungkin menanggung kerugian besar tanpa mendapat penjelasan yang munasabah. Lebih buruk lagi, ketiadaan ketelusan boleh menyebabkan mudharib mengutamakan kepentingan peribadi di atas kepentingan perkongsian, misalnya dengan menyembunyikan kerugian atau mengalihkan dana ke projek lain tanpa persetujuan raba al-mal. Ini bukan sekadar risiko kewangan, tetapi juga risiko pengabaian amanah dan kepercayaan.

Faktor lain yang menyumbang kepada risiko tinggi termasuklah:

• Kepakaran dan Kejujuran Mudharib: Keupayaan dan integriti mudharib adalah kritikal. Kegagalan mudharib dalam menguruskan perniagaan dengan cekap dan jujur akan secara langsung menjejaskan pulangan pelaburan dan bahkan boleh mengakibatkan kerugian besar kepada raba al-mal.
• Ketidakpastian Pasaran: Seperti mana-mana pelaburan, akad mudharabah terdedah kepada fluktuasi pasaran. Ketidakstabilan ekonomi atau perubahan dasar kerajaan boleh menjejaskan prestasi perniagaan dan seterusnya menjejaskan pulangan pelaburan.
• Kekurangan Mekanisme Pengawasan yang Cekap: Ketiadaan mekanisme pengawasan yang efektif boleh menggalakkan amalan tidak beretika dan mengurangkan ketelusan dalam pengurusan perniagaan.

Oleh itu, bagi mengurangkan risiko dalam akad mudharabah, adalah penting untuk kedua-dua pihak menandatangani perjanjian yang jelas dan terperinci. Perjanjian ini perlu merangkumi butiran pelaburan, perkongsian keuntungan dan kerugian, kaedah pengurusan perniagaan, dan mekanisme pelaporan yang telus. Tambahan pula, penting untuk raba al-mal melakukan kajian latar belakang yang teliti terhadap mudharib dan memantau prestasi perniagaan secara berterusan. Kepercayaan dan ketelusan merupakan asas utama kejayaan dan pengurangan risiko dalam akad mudharabah. Tanpa kedua-duanya, potensi kerugian akan sentiasa menghimpit raba al-mal, menjadikan akad ini sememangnya berisiko tinggi.