Co można ustalić po numerze PESEL?

Tajemnice numeru PESEL: Co zdradza, a czego nie?

Numer PESEL, czyli Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności, to unikalny, 11-cyfrowy kod przypisany każdemu obywatelowi Polski oraz niektórym cudzoziemcom. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się być jedynie ciągiem cyfr, kryje w sobie kilka istotnych informacji. Kluczowe pytanie brzmi: co tak naprawdę można z niego wyczytać, a co pozostaje zasłonięte zasłoną tajemnicy?

Najbardziej oczywistą informacją, jaką można odczytać z numeru PESEL, jest data urodzenia. Sześć pierwszych cyfr koduje rok, miesiąc i dzień narodzin. Warto jednak zwrócić uwagę na pewną specyfikę dotyczącą osób urodzonych w XX i XXI wieku. Dla osób urodzonych w XX wieku miesiąc oznaczany jest cyframi od 1 do 12. Natomiast dla urodzonych w XXI wieku, do cyfry miesiąca dodawane jest 20 (np. styczeń to 21, luty to 22 itd.), a dla urodzonych w XXII wieku dodawane będzie 40, co pozwala odróżnić te osoby i uniknąć pomyłek.

Kolejne dwie cyfry, siódma i ósma, to tzw. cyfry kontrolne serii, które służą do weryfikacji poprawności numeru. Nie niosą one bezpośrednio informacji o osobie, ale są generowane na podstawie pozostałych cyfr algorytmem matematycznym. Ich obecność minimalizuje ryzyko pomyłek i fałszerstw.

Następna, dziewiąta cyfra, wskazuje płeć. Parzyste cyfry oznaczają kobiety, a nieparzyste mężczyzn. To proste rozróżnienie pozwala szybko i jednoznacznie określić płeć posiadacza PESELu.

Ostatnia, dziesiąta cyfra, to cyfra kontrolna, obliczana na podstawie wszystkich poprzednich cyfr. Podobnie jak cyfry kontrolne serii, służy ona do weryfikacji poprawności numeru.

Jedenasta, ostatnia cyfra, to tzw. suma kontrolna, również obliczana na podstawie poprzednich cyfr i służąca do weryfikacji poprawności całego numeru PESEL.

Często pojawia się pytanie, czy numer PESEL zdradza miejsce zamieszkania. Odpowiedź brzmi: pośrednio, ale nie wprost. Dwie cyfry ukryte w numerze PESEL (trzecia i czwarta dla osób urodzonych w XX w., piąta i szósta dla urodzonych w XXI i kolejnych wiekach) odnoszą się do miejsca urodzenia, które dawniej było silniej powiązane z miejscem zamieszkania. Obecnie, ze względu na migracje ludności, ta informacja traci na precyzji i nie pozwala na dokładne zlokalizowanie osoby. Co istotne, sam numer PESEL nie zawiera aktualnego adresu zamieszkania.

Należy podkreślić, że dostęp do pełnej bazy danych PESEL mają jedynie uprawnione organy, a informacje w niej zawarte są chronione przepisami prawa. Próby pozyskania danych osobowych na podstawie samego numeru PESEL, poza informacjami opisanymi powyżej, są nielegalne i podlegają karze. Dlatego tak ważne jest odpowiedzialne posługiwanie się tym numerem i chronienie go przed niepowołanym dostępem.