อุปสรรคและปัญหาในการฟังมีอะไรบ้าง

อุปสรรคที่ขัดขวางการฟัง: มากกว่าแค่เสียงดังรบกวน

การฟังดูเหมือนจะเป็นทักษะพื้นฐานที่ทุกคนมี แต่การฟังอย่างมีประสิทธิภาพนั้นกลับเป็นเรื่องที่ท้าทายกว่าที่คิด หลายครั้งที่เราพลาดข้อมูลสำคัญ หรือตีความสิ่งที่ได้ยินไปผิดเพี้ยน ซึ่งเป็นผลมาจากอุปสรรคและปัญหาต่างๆ ที่ซ่อนตัวอยู่เบื้องหลัง

บทความนี้จะเจาะลึกถึงอุปสรรคที่ขัดขวางการฟัง โดยนำเสนอภาพรวมที่ครอบคลุมยิ่งกว่าแค่ปัจจัยภายนอก เช่น เสียงรบกวน แต่รวมไปถึงปัจจัยภายในที่ส่งผลต่อความสามารถในการรับฟังของเราด้วย

1. อุปสรรคภายนอก: สนามรบแห่งประสาทสัมผัส

เช่นเดียวกับที่กล่าวมาเบื้องต้น อุปสรรคภายนอกคือสิ่งที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดและมักเป็นสิ่งที่ถูกกล่าวถึงบ่อยที่สุด:

• เสียงรบกวน: ไม่ว่าจะเป็นเสียงจากเครื่องจักร เสียงการจราจร เสียงสนทนาของคนรอบข้าง หรือแม้กระทั่งเสียงโทรศัพท์มือถือ สิ่งเหล่านี้ล้วนรบกวนสมาธิและทำให้เราพลาดข้อมูลสำคัญ
• สิ่งรบกวนทางสายตา: การมีภาพที่ดึงดูดสายตา เช่น โทรทัศน์ คอมพิวเตอร์ หรือแม้กระทั่งการเคลื่อนไหวของคนรอบข้าง ก็สามารถเบี่ยงเบนความสนใจของเราได้เช่นกัน
• สภาพแวดล้อมทางกายภาพ: อุณหภูมิที่ไม่เหมาะสม (ร้อนหรือเย็นเกินไป) แสงสว่างที่ไม่เพียงพอ หรือเก้าอี้ที่ไม่สบาย ก็ส่งผลต่อสมาธิและความสามารถในการฟังของเราได้

2. อุปสรรคภายใน: ภูเขาน้ำแข็งแห่งจิตใจ

อุปสรรคภายในเป็นสิ่งที่มองไม่เห็น แต่กลับมีอิทธิพลอย่างมากต่อการฟังของเรา:

• ภาวะทางอารมณ์: ความเครียด ความวิตกกังวล ความโกรธ หรือความเศร้า ล้วนบั่นทอนสมาธิและความสามารถในการประมวลผลข้อมูลของเรา เมื่อเราอยู่ในสภาวะทางอารมณ์ที่รุนแรง เรามักจะฟังเพื่อตอบโต้มากกว่าฟังเพื่อทำความเข้าใจ
• ความเหนื่อยล้า: การอดนอน การทำงานหนักเกินไป หรือการป่วยไข้ ล้วนส่งผลต่อความสามารถในการจดจ่อและประมวลผลข้อมูล การฟังในขณะที่เหนื่อยล้าอาจนำไปสู่ความผิดพลาดในการตีความหรือการพลาดข้อมูลสำคัญ
• อคติและความเชื่อ: อคติและความเชื่อที่เรามีต่อผู้พูดหรือหัวข้อที่กำลังสนทนา สามารถบิดเบือนการรับรู้ของเราได้ เรามักจะเลือกฟังเฉพาะสิ่งที่สอดคล้องกับความเชื่อของเรา และเพิกเฉยต่อข้อมูลที่ขัดแย้งกัน
• การครุ่นคิด: การคิดถึงเรื่องอื่นๆ ในขณะที่กำลังฟัง ทำให้เราพลาดข้อมูลสำคัญ เราอาจกำลังวางแผนการตอบสนอง คิดถึงปัญหาที่ต้องแก้ไข หรือเพียงแค่ปล่อยใจล่องลอยไปกับความคิดของตัวเอง
• การตัดสินล่วงหน้า: การตัดสินผู้พูดจากรูปลักษณ์ภายนอก น้ำเสียง หรือวิธีการพูด สามารถทำให้เราปิดกั้นตัวเองจากการรับฟังสิ่งที่เขาพูดอย่างตั้งใจ เราอาจคิดว่าเรารู้แล้วว่าเขาจะพูดอะไร หรือตัดสินว่าสิ่งที่เขาพูดนั้นไม่มีค่า

3. อุปสรรคที่เกิดจากผู้พูด: การสื่อสารที่ไม่ราบรื่น

แม้ว่าเราจะมีความตั้งใจที่จะฟังอย่างเต็มที่ แต่บางครั้งอุปสรรคก็เกิดจากผู้พูด:

• การใช้ภาษาที่เข้าใจยาก: การใช้ศัพท์เฉพาะทาง คำศัพท์ที่ยากเกินไป หรือภาษาต่างประเทศที่ไม่คุ้นเคย สามารถทำให้ผู้ฟังไม่เข้าใจสิ่งที่ผู้พูดต้องการสื่อ
• การพูดที่วกวน ไม่เป็นระบบ: การพูดที่ไม่มีโครงสร้างที่ชัดเจน การกระโดดไปมาระหว่างประเด็นต่างๆ หรือการพูดที่ยาวเยิ่นเย้อ สามารถทำให้ผู้ฟังสับสนและหมดความสนใจ
• การขาดความชัดเจน: การพูดที่ไม่ชัดเจน การใช้ภาษาที่ไม่ถูกต้อง หรือการขาดการยกตัวอย่าง สามารถทำให้ผู้ฟังไม่เข้าใจจุดประสงค์หรือเนื้อหาที่ผู้พูดต้องการสื่อ
• การใช้เสียงที่ไม่น่าฟัง: การพูดเสียงดังเกินไป เสียงเบาเกินไป หรือการพูดด้วยน้ำเสียงที่ไม่น่าฟัง สามารถทำให้ผู้ฟังรู้สึกไม่สบายใจและไม่อยากฟัง

บทสรุป: การฟังอย่างมีประสิทธิภาพต้องอาศัยความตระหนักรู้

การฟังอย่างมีประสิทธิภาพไม่ใช่แค่การได้ยินเสียง แต่เป็นการรับรู้ เข้าใจ และตีความสิ่งที่ได้ยินอย่างถูกต้อง การตระหนักถึงอุปสรรคต่างๆ ที่ขัดขวางการฟังเป็นขั้นตอนแรกที่สำคัญในการพัฒนาทักษะการฟังของเรา การฝึกฝนสติ การควบคุมอารมณ์ การเปิดใจรับฟังความคิดเห็นที่แตกต่าง และการเลือกสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่จะช่วยให้เราสามารถฟังได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น