เบาหวาน 1 กับ 2 ต่างกันยังไง

เบาหวาน 1 และ 2: สองเส้นทาง สู่ภาวะน้ำตาลสูง ที่ต้องเข้าใจ

โรคเบาหวานไม่ใช่โรคเดียว แต่เป็นกลุ่มโรคที่เกี่ยวข้องกัน ซึ่งส่งผลให้ร่างกายไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้อย่างเหมาะสม ภาวะนี้เกิดขึ้นจากการทำงานที่ผิดปกติของ “อินซูลิน” ฮอร์โมนสำคัญที่เปรียบเสมือนกุญแจไขประตูให้กลูโคส (น้ำตาล) เข้าสู่เซลล์ต่างๆ เพื่อเป็นพลังงาน แต่ถึงแม้จะมีเป้าหมายเดียวกัน คือ ภาวะน้ำตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia) สาเหตุและกลไกการเกิดของโรคเบาหวานชนิดที่ 1 และชนิดที่ 2 กลับแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

เบาหวานชนิดที่ 1: เมื่อภูมิคุ้มกันหันมาทำร้ายตัวเอง

เบาหวานชนิดที่ 1 มักถูกเรียกว่า “เบาหวานที่ต้องพึ่งอินซูลิน” หรือ “เบาหวานในเด็ก” เนื่องจากมักพบในวัยเด็กหรือวัยรุ่น แม้ว่าอาจเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ สาเหตุหลักของเบาหวานชนิดนี้คือ ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำงานผิดปกติ และหันมาทำลายเซลล์เบต้าในตับอ่อน ซึ่งเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่ผลิตอินซูลิน

ลองจินตนาการว่าตับอ่อนคือโรงงานผลิตอินซูลิน เมื่อเซลล์เบต้าถูกทำลาย โรงงานก็ค่อยๆ ปิดตัวลง ทำให้ร่างกายไม่สามารถผลิตอินซูลินได้เพียงพอ หรือในที่สุดก็ขาดอินซูลินไปเลย เมื่อไม่มีอินซูลิน กลูโคสจึงไม่สามารถเข้าไปในเซลล์ได้ และสะสมอยู่ในกระแสเลือด ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น

สาเหตุที่แท้จริงของการที่ระบบภูมิคุ้มกันโจมตีเซลล์เบต้ายังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่าอาจเกี่ยวข้องกับปัจจัยทางพันธุกรรม และสิ่งกระตุ้นจากภายนอก เช่น การติดเชื้อไวรัสบางชนิด ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 จึงจำเป็นต้องได้รับอินซูลินจากภายนอก (โดยการฉีดหรือใช้เครื่องปั๊มอินซูลิน) เพื่อให้ร่างกายสามารถนำกลูโคสไปใช้ได้

เบาหวานชนิดที่ 2: ภาวะดื้อต่ออินซูลิน และความผิดพลาดของการผลิต

เบาหวานชนิดที่ 2 เป็นชนิดที่พบได้บ่อยที่สุด มักพบในผู้ใหญ่ โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไป แต่ปัจจุบันพบในเด็กและวัยรุ่นมากขึ้น เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตและการบริโภคอาหาร สาเหตุหลักของเบาหวานชนิดที่ 2 คือ ภาวะดื้อต่ออินซูลิน ซึ่งหมายถึง เซลล์ต่างๆ ในร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินได้น้อยลง

ลองจินตนาการว่าประตูที่กลูโคสจะเข้าไปในเซลล์ได้ถูกล็อคไว้ แม้ว่าจะมีอินซูลินเป็นกุญแจ แต่ประตูก็ยังไม่เปิด ทำให้กลูโคสไม่สามารถเข้าไปในเซลล์ได้ เมื่อร่างกายรับรู้ว่ามีกลูโคสในเลือดสูง ตับอ่อนก็จะพยายามผลิตอินซูลินมากขึ้น เพื่อชดเชยภาวะดื้อต่ออินซูลิน แต่เมื่อเวลาผ่านไป ตับอ่อนอาจเริ่มอ่อนล้าและผลิตอินซูลินได้น้อยลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นเรื่อยๆ

ปัจจัยเสี่ยงสำคัญของเบาหวานชนิดที่ 2 ได้แก่:

• น้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน: โดยเฉพาะไขมันที่สะสมบริเวณหน้าท้อง
• ขาดการออกกำลังกาย: การออกกำลังกายช่วยเพิ่มความไวของเซลล์ต่ออินซูลิน
• ประวัติครอบครัว: มีคนในครอบครัวเป็นเบาหวาน
• อายุ: อายุที่มากขึ้นทำให้ความเสี่ยงเพิ่มขึ้น
• เชื้อชาติ: บางเชื้อชาติมีความเสี่ยงสูงกว่าเชื้อชาติอื่น
• ภาวะครรภ์เป็นพิษ (Gestational diabetes): ในระหว่างตั้งครรภ์

ความแตกต่างที่สำคัญ: สรุปง่ายๆ

การจัดการโรคเบาหวาน: ไม่ว่าชนิดไหน ก็สำคัญทั้งนั้น

ไม่ว่าจะเป็นเบาหวานชนิดที่ 1 หรือชนิดที่ 2 สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้น เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคไต โรคเกี่ยวกับเส้นประสาท และปัญหาเกี่ยวกับสายตา การดูแลสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ การปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต และการมีกำลังใจที่ดี จะช่วยให้ผู้ป่วยเบาหวานสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุขและมีคุณภาพ

สิ่งสำคัญที่ต้องจำ: หากคุณมีความกังวลเกี่ยวกับความเสี่ยงต่อการเป็นเบาหวาน หรือมีอาการที่น่าสงสัย ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสม