กระเพาะอาหารทำหน้าที่อะไรบ้าง

กระเพาะอาหาร: โรงงานย่อยอาหารอันทรงพลังและความเปราะบางของเกราะป้องกัน

กระเพาะอาหาร เปรียบเสมือนศูนย์กลางการแปรรูปอาหารของร่างกาย ทำหน้าที่มากกว่าแค่เป็นที่พักอาหารชั่วคราว แท้จริงแล้วมันคือโรงงานย่อยอาหารขนาดเล็กที่ทำงานอย่างไม่หยุดหย่อน ด้วยกลไกที่ซับซ้อนและทรงประสิทธิภาพ กระเพาะอาหารของเรามีหน้าที่หลักๆ ดังนี้:

1. การย่อยอาหารเชิงกล: กระเพาะอาหารจะทำการบดและคลุกเคล้าอาหารที่รับประทานเข้าไป โดยกล้ามเนื้อผนังกระเพาะจะหดตัวและคลายตัวเป็นจังหวะ คล้ายกับการนวดอาหารให้ละเอียดขึ้น เตรียมพร้อมสำหรับการย่อยในขั้นตอนต่อไป

2. การย่อยอาหารเชิงเคมี: นี่คือหน้าที่สำคัญที่สุดของกระเพาะอาหาร คือการผลิตและหลั่งกรดเกลือ (Hydrochloric acid) และเอนไซม์เปปซิน (Pepsin) กรดเกลือมีฤทธิ์เป็นกรดสูง ช่วยฆ่าเชื้อโรคและแบคทีเรียที่ปนเปื้อนมากับอาหาร และสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับเอนไซม์เปปซิน ซึ่งทำหน้าที่ย่อยโปรตีนให้เป็นสายพอลิเปปไทด์ ขนาดเล็กลง เตรียมพร้อมสำหรับการย่อยต่อในลำไส้เล็ก

3. การควบคุมการเคลื่อนที่ของอาหาร: กระเพาะอาหารจะค่อยๆ ปล่อยอาหารที่ย่อยแล้วลงสู่ลำไส้เล็ก ในปริมาณที่เหมาะสม เพื่อให้ลำไส้เล็กสามารถดูดซึมสารอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยกลไกการบีบตัวของกล้ามเนื้อกระเพาะ เป็นตัวควบคุมการปล่อยอาหารนี้

4. การผลิต Intrinsic factor: สารสำคัญที่จำเป็นต่อการดูดซึมวิตามินบี12 ซึ่งมีความสำคัญต่อการสร้างเม็ดเลือดแดง หากขาด Intrinsic factor จะทำให้เกิดภาวะโลหิตจางชนิดเมกาโลบลาสติก

แม้ว่ากระเพาะอาหารจะมีความสามารถในการย่อยอาหารได้อย่างทรงพลัง แต่ก็มีความเปราะบาง เนื่องจากต้องเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่มีความเป็นกรดสูงภายใน เพื่อป้องกันการกัดกร่อนตัวเอง กระเพาะอาหารจึงมีชั้นเมือก (Mucus) หนา เป็นเกราะป้องกันเซลล์เยื่อบุผนังกระเพาะ แต่เกราะป้องกันชั้นนี้สามารถถูกทำลายได้จากปัจจัยต่างๆ นำไปสู่ภาวะกระเพาะอักเสบ (Gastritis) ได้แก่:

• การติดเชื้อ: เช่น เชื้อ Helicobacter pylori ซึ่งเป็นแบคทีเรียที่สามารถเจริญเติบโตได้ในสภาพแวดล้อมที่มีความเป็นกรดสูง และสร้างสารพิษทำลายเยื่อบุกระเพาะ

• การใช้ยาบางชนิด: เช่น ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น ibuprofen หรือ naproxen ซึ่งสามารถลดการผลิตเมือกและทำลายเยื่อบุกระเพาะได้

• ความเครียด: ความเครียดเรื้อรังสามารถส่งผลต่อการทำงานของระบบทางเดินอาหาร รวมถึงการลดการผลิตเมือกป้องกันกระเพาะได้

• การบริโภคอาหารบางชนิด: เช่น อาหารรสจัด เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และอาหารที่มีคาเฟอีน อาจกระตุ้นการหลั่งกรดมากเกินไป ทำลายเกราะป้องกันของกระเพาะ

• พันธุกรรม: บางคนอาจมีกรรมพันธุ์ที่ทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดกระเพาะอักเสบสูงกว่าคนทั่วไป

การดูแลสุขภาพกระเพาะอาหารจึงเป็นสิ่งสำคัญ โดยการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่กระตุ้นการหลั่งกรด ลดความเครียด และปรึกษาแพทย์หากมีอาการผิดปกติ เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน หรือแสบร้อนกลางอก เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระเพาะอาหาร ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์ หากมีข้อสงสัยหรือกังวลเกี่ยวกับสุขภาพ ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพเสมอ