ทวารหนักทําหน้าที่อะไร

ทวารหนัก: ประตูแห่งการขับถ่ายและความละเอียดอ่อนที่มักถูกมองข้าม

ทวารหนัก (Anus) อาจดูเป็นอวัยวะเล็กๆ ที่ไม่สำคัญนัก แต่แท้จริงแล้วมันคือส่วนประกอบสำคัญของระบบทางเดินอาหารที่มีบทบาทสำคัญและละเอียดอ่อนยิ่งกว่าที่หลายคนคิด มันไม่ได้ทำหน้าที่เพียงแค่เป็นทางออกของอุจจาระเท่านั้น แต่ยังเกี่ยวข้องกับกลไกการควบคุมการขับถ่ายที่ซับซ้อน การทำความเข้าใจหน้าที่และการทำงานของทวารหนักจึงเป็นกุญแจสำคัญในการดูแลสุขภาพระบบทางเดินอาหารอย่างครบถ้วน

หน้าที่หลักของทวารหนัก คือการขับถ่ายอุจจาระ กระบวนการนี้ไม่ได้เกิดขึ้นโดยอัตโนมัติ แต่มีการควบคุมอย่างประณีตจากกล้ามเนื้อสองชั้นหลัก ได้แก่:

• กล้ามเนื้อหูรูดภายใน (Internal Anal Sphincter): เป็นกล้ามเนื้อเรียบที่ควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมัติ ทำงานโดยไม่ต้องอาศัยความคิด หน้าที่หลักคือการปิดทวารหนักไว้ตลอดเวลาเพื่อป้องกันการรั่วไหลของอุจจาระ เมื่ออุจจาระผ่านเข้ามาถึงทวารหนัก ระบบประสาทจะส่งสัญญาณให้กล้ามเนื้อนี้คลายตัวลง

• กล้ามเนื้อหูรูดภายนอก (External Anal Sphincter): เป็นกล้ามเนื้อลายที่ควบคุมโดยระบบประสาทสมัครใจ หมายความว่าเราสามารถควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อนี้ได้ตามต้องการ กล้ามเนื้อนี้จะช่วยในการควบคุมการขับถ่าย เราสามารถบีบกล้ามเนื้อนี้เพื่อกลั้นอุจจาระ หรือคลายกล้ามเนื้อเพื่อขับถ่ายได้ตามต้องการ

นอกจากกล้ามเนื้อแล้ว ระบบประสาทต่างๆ ก็มีส่วนสำคัญในการประสานงานการทำงานของทวารหนัก เซลล์ประสาทรับความรู้สึกในผนังทวารหนักจะตรวจจับการเปลี่ยนแปลง เช่น ปริมาณอุจจาระหรือความกดดัน จากนั้นจะส่งสัญญาณไปยังสมองเพื่อแจ้งให้ทราบถึงความต้องการในการขับถ่าย

การทำงานที่ผิดปกติของทวารหนัก อาจส่งผลให้เกิดปัญหาต่างๆ ได้ เช่น:

• โรคริดสีดวงทวาร: เกิดจากการโป่งพองของเส้นเลือดดำบริเวณทวารหนัก อาจเกิดจากการเบ่งอุจจาระอย่างแรงหรือท้องผูกเรื้อรัง
• ริดสีดวงทวารอักเสบ: ริดสีดวงทวารอักเสบและติดเชื้อ ทำให้เกิดอาการเจ็บ ปวด บวม
• การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Fecal incontinence): เกิดจากความผิดปกติของกล้ามเนื้อหูรูดหรือระบบประสาท ส่งผลให้ไม่สามารถควบคุมการขับถ่ายได้
• รอยแยกทวารหนัก (Anal fissure): เป็นแผลเล็กๆ ที่เกิดขึ้นบริเวณทวารหนัก มักเกิดจากการเบ่งอุจจาระอย่างแรงหรืออุจจาระแข็ง
• ท้องผูกเรื้อรัง: ส่งผลให้การขับถ่ายลำบากและอาจนำไปสู่ปัญหาต่างๆ ของทวารหนัก

การดูแลสุขภาพทวารหนักอย่างเหมาะสมจึงมีความสำคัญ การรับประทานอาหารที่มีกากใยสูง การดื่มน้ำอย่างเพียงพอ และการออกกำลังกายเป็นประจำ ล้วนช่วยป้องกันปัญหาเกี่ยวกับทวารหนักได้ หากพบความผิดปกติใดๆ ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงที เพราะทวารหนักแม้ดูเล็กน้อย แต่ก็มีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพโดยรวมของเรา

บทความนี้มุ่งเน้นให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับหน้าที่ของทวารหนัก ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์ กรุณาปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพสำหรับคำแนะนำเฉพาะบุคคล