ทําไมร่างกายมนุษย์จึงไม่เป็นโรคบางโรคซ้ําอีก

ปริศนาแห่งภูมิคุ้มกัน: ทำไมเราจึงไม่เป็นโรคบางโรคซ้ำอีก?

ระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์เปรียบได้กับระบบรักษาความปลอดภัยอันซับซ้อน ไม่ใช่เพียงแค่กองทัพทหารอย่างที่เข้าใจกันทั่วไป แต่เป็นระบบเครือข่ายที่ประสานงานกันอย่างมีประสิทธิภาพ ประกอบด้วยเซลล์ โปรตีน และอวัยวะต่างๆ ที่ทำงานร่วมกันเพื่อปกป้องร่างกายจากภัยคุกคาม ทั้งเชื้อไวรัส แบคทีเรีย พยาธิ และแม้แต่เซลล์มะเร็ง ความสามารถในการต่อสู้กับโรคและการไม่เป็นโรคซ้ำอีกนั้น ซับซ้อนกว่าที่เราคิด และไม่ได้ขึ้นอยู่กับ “ความแข็งแรง” ของภูมิคุ้มกันเพียงอย่างเดียว

การที่เราไม่เป็นโรคบางโรคซ้ำอีก เช่น ไข้หัด หัดเยอรมัน หรือโรคอีสุกอีใส นั้นเป็นเพราะปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “ภูมิคุ้มกันต่อโรค” (Immunity) ซึ่งมีกลไกหลักๆ อยู่สองประเภท:

1. ภูมิคุ้มกันแบบมีฤทธิ์จำเพาะ (Adaptive Immunity): นี่คือหัวใจสำคัญของการไม่เป็นโรคซ้ำอีก เมื่อร่างกายสัมผัสกับเชื้อโรคครั้งแรก ระบบภูมิคุ้มกันจะเริ่มเรียนรู้ที่จะจดจำและกำจัดเชื้อโรคนั้น เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่เรียกว่า “เซลล์ B” จะสร้างแอนติบอดี ซึ่งเป็นโปรตีนเฉพาะที่ยึดเกาะกับเชื้อโรคและทำลายมัน ขณะเดียวกัน “เซลล์ T” ก็จะทำหน้าที่กำจัดเซลล์ที่ติดเชื้อ หลังจากการติดเชื้อครั้งแรก ร่างกายจะเก็บเซลล์เม็ดเลือดขาวจำเพาะไว้ เรียกว่า “เซลล์เมมโมรี่” (Memory Cells) ซึ่งจะจำเชื้อโรคนั้นได้ และเมื่อเชื้อโรคกลับมาอีก เซลล์เหล่านี้จะตอบสนองได้เร็วและรุนแรงขึ้น ทำให้เราไม่แสดงอาการหรือแสดงอาการน้อยลง และโรคไม่กลับมาซ้ำอีก

2. ภูมิคุ้มกันแบบไม่จำเพาะ (Innate Immunity): นี่คือแนวป้องกันด่านแรก ระบบนี้จะทำงานทันทีที่ร่างกายสัมผัสกับสิ่งแปลกปลอม โดยใช้กลไกต่างๆ เช่น ผิวหนัง เยื่อบุ และสารเคมีต้านจุลชีพ เพื่อป้องกันการบุกรุกของเชื้อโรค แม้ว่าจะไม่จำเพาะเจาะจงต่อเชื้อโรคชนิดใดชนิดหนึ่ง แต่ก็เป็นส่วนสำคัญในการชะลอการแพร่กระจายของเชื้อโรค และให้เวลาแก่ระบบภูมิคุ้มกันแบบมีฤทธิ์จำเพาะในการทำงาน

อย่างไรก็ตาม การไม่เป็นโรคซ้ำอีกนั้นไม่ได้รับประกันเสมอไป บางโรค เช่น ไข้หวัดใหญ่ สามารถกลายพันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว ทำให้แอนติบอดีที่สร้างขึ้นมาก่อนหน้านี้ไม่สามารถจดจำและกำจัดเชื้อโรคสายพันธุ์ใหม่ได้ ดังนั้นจึงอาจทำให้เราเป็นโรคซ้ำได้ นอกจากนี้ ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น โรคเอดส์ ก็สามารถทำให้ร่างกายไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การมีสุขภาพที่ดี การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกาย และการนอนหลับพักผ่อนเพียงพอ ล้วนมีส่วนช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน แต่การรับประกันว่าจะไม่เป็นโรคซ้ำอีกนั้น เป็นเรื่องที่ซับซ้อน ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง และยังคงเป็นหัวข้อที่นักวิทยาศาสตร์กำลังศึกษาและค้นคว้าอย่างต่อเนื่อง