ภูมิคุ้มกันผิดปกติเกิดจากอะไร

ภูมิคุ้มกันผิดปกติ: เมื่อร่างกายหันมาต่อต้านตัวเอง

ระบบภูมิคุ้มกันเปรียบเสมือนกองทัพผู้พิทักษ์ภายในร่างกาย ทำหน้าที่ปกป้องเราจากเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมต่างๆ แต่เมื่อระบบนี้ทำงานผิดปกติ ไม่ว่าจะอ่อนแอลงหรือทำงานเกินกว่าเหตุ ก็จะนำไปสู่ภาวะที่เรียกว่า “ภูมิคุ้มกันผิดปกติ” ซึ่งมีสาเหตุที่หลากหลายและซับซ้อนกว่าที่เราคิด

ภูมิคุ้มกันผิดปกติสามารถแบ่งออกได้เป็นสองประเภทหลัก คือ ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunodeficiency) และภาวะภูมิคุ้มกันเกิน (Autoimmunity) แต่ละประเภทมีสาเหตุแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

1. ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunodeficiency): เมื่อกองทัพผู้พิทักษ์อ่อนแอ

ภาวะนี้เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันไม่สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ร่างกายอ่อนแอต่อการติดเชื้อต่างๆ ได้ง่ายขึ้น แบ่งออกได้เป็นสองประเภทย่อย คือ:

• ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องแต่กำเนิด (Primary Immunodeficiency): เกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรม ส่งผลให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานผิดพลาดตั้งแต่กำเนิด อาจเป็นความผิดปกติของเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดต่างๆ เช่น เซลล์บี (B cells) ที่สร้างแอนติบอดี หรือเซลล์ที (T cells) ที่ทำหน้าที่ควบคุมการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน เด็กที่เกิดมาพร้อมภาวะนี้มักมีอาการติดเชื้อบ่อยและรุนแรง ตัวอย่างเช่น ภาวะการขาดแอนติบอดีชนิดรุนแรง (Severe Combined Immunodeficiency – SCID)

• ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องภายหลัง (Secondary Immunodeficiency): เกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงเนื่องจากปัจจัยภายนอก เช่น การติดเชื้อไวรัสภูมิคุ้มกันบกพร่องชนิดที่ 1 (HIV) ซึ่งทำลายเซลล์ที การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาระงับภูมิคุ้มกันที่ใช้หลังการปลูกถ่ายอวัยวะเพื่อป้องกันการต่อต้านการปลูกถ่าย หรือยาเคมีบำบัดที่ใช้ในการรักษาโรคมะเร็งซึ่งทำลายเซลล์ภูมิคุ้มกัน นอกจากนี้ ภาวะโภชนาการที่ไม่ดี การขาดสารอาหารสำคัญ รวมถึงโรคเรื้อรังบางอย่าง เช่น โรคเบาหวาน โรคไตเรื้อรัง ก็สามารถทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงได้เช่นกัน

2. ภาวะภูมิคุ้มกันเกิน (Autoimmunity): เมื่อกองทัพหันมาต่อสู้กับตัวเอง

ในภาวะนี้ ระบบภูมิคุ้มกันทำงานผิดพลาดโดยการโจมตีเซลล์และเนื้อเยื่อของร่างกายเอง เหมือนกับกองทัพหันมาต่อสู้กับประเทศของตัวเอง ส่งผลให้เกิดการอักเสบและความเสียหายต่ออวัยวะต่างๆ สาเหตุที่แน่ชัดของภาวะนี้ยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อว่ามีปัจจัยหลายอย่างเกี่ยวข้อง เช่น พันธุกรรม ฮอร์โมน และสิ่งแวดล้อม โรคที่เกิดจากภาวะภูมิคุ้มกันเกินมีหลากหลาย เช่น โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคแพ้ภูมิตัวเอง โรค SLE (Systemic lupus erythematosus) และโรคไทรอยด์อักเสบ

การวินิจฉัยและการรักษาภาวะภูมิคุ้มกันผิดปกติจะขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของอาการ อาจต้องได้รับการตรวจเลือด การตรวจทางภูมิคุ้มกัน และการตรวจอื่นๆ การรักษาอาจรวมถึงการใช้ยา การบำบัดด้วยเซลล์ หรือการปลูกถ่ายไขกระดูก การดูแลสุขภาพที่ดี การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ และการหลีกเลี่ยงการติดเชื้อ มีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันและจัดการกับภาวะภูมิคุ้มกันผิดปกติ

บทความนี้เป็นเพียงข้อมูลเบื้องต้น หากท่านมีข้อสงสัยหรือกังวลเกี่ยวกับภาวะภูมิคุ้มกันผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสมต่อไป