Acth สร้างจากไหน

ACTH: ฮอร์โมนตัวจิ๋ว ผู้ยิ่งใหญ่จากต่อมใต้สมองส่วนหน้า

ACTH หรือ Adrenocorticotropic hormone เป็นฮอร์โมนเปปไทด์ขนาดเล็ก แต่ทรงพลัง สร้างขึ้นจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า (Anterior pituitary gland) ซึ่งเป็นต่อมไร้ท่อขนาดเล็กที่อยู่ใต้ฐานสมอง เปรียบเสมือน “ผู้บัญชาการ” คอยสั่งการต่อมไร้ท่ออื่นๆ ทั่วร่างกาย ACTH ทำหน้าที่สำคัญในการควบคุมการทำงานของต่อมหมวกไต (Adrenal gland) โดยเฉพาะส่วนนอกของต่อมหมวกไต หรือเปลือกต่อมหมวกไต (Adrenal cortex)

ภารกิจหลักของ ACTH คือการกระตุ้นให้เปลือกต่อมหมวกไตผลิตและหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ฮอร์โมนความเครียด” ฮอร์โมนคอร์ติซอลมีบทบาทสำคัญต่อร่างกายมากมาย ตั้งแต่การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด การเผาผลาญไขมันและโปรตีน การควบคุมความดันโลหิต การตอบสนองต่อการอักเสบและการติดเชื้อ ไปจนถึงการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน

การผลิตและหลั่ง ACTH ไม่ได้เกิดขึ้นเองตามอำเภอใจ แต่ถูกควบคุมอย่างแม่นยำโดยระบบป้อนกลับเชิงลบ (Negative feedback loop) ที่ซับซ้อน เริ่มต้นจากไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสมองที่ทำหน้าที่เชื่อมโยงระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ ไฮโปทาลามัสจะหลั่งฮอร์โมน CRH (Corticotropin-releasing hormone) เพื่อกระตุ้นให้ต่อมใต้สมองส่วนหน้าสร้างและหลั่ง ACTH ออกมา

เมื่อ ACTH เดินทางไปถึงต่อมหมวกไต มันจะกระตุ้นให้ต่อมหมวกไตผลิตคอร์ติซอล เมื่อระดับคอร์ติซอลในเลือดสูงขึ้น มันจะส่งสัญญาณกลับไปยังไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมองส่วนหน้าให้ลดการผลิต CRH และ ACTH ตามลำดับ กลไกนี้ช่วยรักษาระดับคอร์ติซอลในเลือดให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม ป้องกันการผลิตคอร์ติซอลมากหรือน้อยเกินไป ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้

นอกจาก CRH แล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่มีอิทธิพลต่อการหลั่ง ACTH เช่น ความเครียดทางร่างกายและจิตใจ ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ และวงจรการนอนหลับ-ตื่น ความเครียดและภาวะอันตรายต่างๆ จะกระตุ้นให้ไฮโปทาลามัสหลั่ง CRH มากขึ้น ส่งผลให้ ACTH และคอร์ติซอลเพิ่มสูงขึ้น เตรียมร่างกายให้พร้อมรับมือกับสถานการณ์ฉุกเฉิน

ความเข้าใจเกี่ยวกับ ACTH และกลไกการทำงานของมันมีความสำคัญอย่างยิ่งในการวินิจฉัยและรักษาโรคต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับระบบต่อมไร้ท่อ เช่น โรคคุชชิง (Cushing’s disease) ซึ่งเกิดจากการผลิต ACTH มากเกินไป และโรคแอดดิสัน (Addison’s disease) ซึ่งเกิดจากการผลิตคอร์ติซอลน้อยเกินไป การตรวจวัดระดับ ACTH ในเลือดสามารถช่วยให้แพทย์ระบุสาเหตุของโรคและวางแผนการรักษาที่เหมาะสมได้