คนแพ้กุ้ง เพราะอะไร

ทำไมถึงแพ้กุ้ง? เจาะลึกกลไกและปัจจัยเสี่ยงที่ควรรู้

กุ้งเป็นอาหารทะเลที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย ด้วยรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์และคุณค่าทางโภชนาการสูง แต่สำหรับบางคน การลิ้มลองกุ้งกลับกลายเป็นประสบการณ์ที่น่าทรมาน เนื่องจากอาการแพ้ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรง คำถามคือ ทำไมบางคนถึงแพ้กุ้ง? และกลไกอะไรที่อยู่เบื้องหลังอาการแพ้เหล่านี้?

เมื่อกุ้งกลายเป็นผู้ร้าย: กลไกการแพ้ในร่างกาย

อาการแพ้กุ้งเกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายเข้าใจผิดว่าโปรตีนบางชนิดในกุ้งเป็นอันตรายต่อร่างกาย โปรตีนเหล่านี้มักเป็น Tropomyosin, Arginine Kinase, และ Myosin ซึ่งเป็นโปรตีนที่พบได้ในสัตว์จำพวกครัสเตเชียนอื่นๆ เช่น ปูและกั้ง เมื่อร่างกายสัมผัสกับโปรตีนเหล่านี้ (ไม่ว่าจะผ่านการกิน การสัมผัส หรือแม้แต่การหายใจเอาละอองเข้าไป) ระบบภูมิคุ้มกันจะเริ่มกระบวนการป้องกันตัวเอง

ขั้นตอนการแพ้เกิดขึ้นดังนี้:

1. การสร้างแอนติบอดี IgE: เมื่อร่างกายสัมผัสโปรตีนกุ้งเป็นครั้งแรก ระบบภูมิคุ้มกันจะสร้างแอนติบอดีชนิด IgE (Immunoglobulin E) เฉพาะต่อโปรตีนนั้นๆ แอนติบอดีเหล่านี้จะไปเกาะติดกับเม็ดเลือดขาวชนิด Mast cell และ Basophil ซึ่งเป็นเซลล์ภูมิคุ้มกันที่อยู่ในเนื้อเยื่อต่างๆ ทั่วร่างกาย

2. การตอบสนองต่อการสัมผัสซ้ำ: เมื่อร่างกายสัมผัสกับโปรตีนกุ้งอีกครั้ง แอนติบอดี IgE ที่เกาะอยู่บน Mast cell และ Basophil จะจับกับโปรตีนนั้นๆ ทำให้เซลล์เหล่านี้ปล่อยสารเคมีออกมา เช่น ฮิสตามีน (Histamine) ซึ่งเป็นสารสำคัญที่ทำให้เกิดอาการแพ้

3. อาการแพ้หลากหลาย: สารเคมีที่ถูกปล่อยออกมาจะส่งผลกระทบต่ออวัยวะต่างๆ ในร่างกาย ทำให้เกิดอาการแพ้ที่แตกต่างกันไปในแต่ละคน ตั้งแต่ผื่นคัน ลมพิษ บวม คลื่นไส้อาเจียน ท้องเสีย ไปจนถึงอาการรุนแรงที่เรียกว่า Anaphylaxis ซึ่งอาจทำให้หายใจลำบาก ความดันโลหิตลดต่ำลง และหมดสติ

ปัจจัยที่ส่งผลต่อความเสี่ยงในการแพ้กุ้ง:

ถึงแม้กลไกการแพ้กุ้งจะเป็นที่เข้าใจกันดี แต่สาเหตุที่ทำให้บางคนแพ้กุ้งในขณะที่บางคนไม่แพ้นั้นยังคงเป็นเรื่องที่ซับซ้อน ปัจจัยต่างๆ ที่อาจมีส่วนเกี่ยวข้อง ได้แก่:

• พันธุกรรม: มีหลักฐานที่บ่งชี้ว่าพันธุกรรมมีบทบาทสำคัญในการกำหนดความเสี่ยงในการแพ้อาหาร รวมถึงการแพ้กุ้ง หากมีประวัติคนในครอบครัวแพ้อาหาร โอกาสที่คนในครอบครัวจะแพ้ก็มีมากขึ้น

• สิ่งแวดล้อม: การสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ในช่วงวัยเด็กอาจมีผลต่อการพัฒนาความทนทานต่อสารนั้นๆ การศึกษาบางชิ้นแนะนำว่าการสัมผัสกับอาหารบางชนิดในช่วงต้นของชีวิตอาจช่วยลดความเสี่ยงในการแพ้ได้

• ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร: สภาวะของระบบทางเดินอาหารก็อาจมีผลต่อความเสี่ยงในการแพ้อาหารได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ผู้ที่มีภาวะลำไส้รั่ว (Leaky gut syndrome) อาจมีโอกาสแพ้อาหารมากขึ้น เนื่องจากโปรตีนจากอาหารสามารถซึมผ่านผนังลำไส้เข้าไปในกระแสเลือดได้ง่ายขึ้น

• อายุ: การแพ้อาหารมักพบได้บ่อยในเด็ก แต่การแพ้กุ้งสามารถเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ แม้แต่ผู้ที่ไม่เคยแพ้กุ้งมาก่อนก็อาจเริ่มมีอาการแพ้ได้ในภายหลัง

การจัดการและการป้องกัน:

• การวินิจฉัย: หากสงสัยว่าตนเองแพ้กุ้ง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการทดสอบการแพ้ เพื่อยืนยันการวินิจฉัยและระบุสารก่อภูมิแพ้ที่แน่ชัด

• การหลีกเลี่ยง: วิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันอาการแพ้คือการหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับกุ้งและผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของกุ้ง ควรอ่านฉลากอาหารอย่างละเอียด และระมัดระวังเมื่อรับประทานอาหารนอกบ้าน

• การพกพา Adrenaline Autoinjector (EpiPen): สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่ออาการแพ้รุนแรง แพทย์อาจแนะนำให้พกพา Adrenaline Autoinjector (EpiPen) เพื่อใช้ในกรณีฉุกเฉิน

• การบำบัดด้วยภูมิคุ้มกัน: ในบางกรณี แพทย์อาจพิจารณาการบำบัดด้วยภูมิคุ้มกัน (Immunotherapy) ซึ่งเป็นการค่อยๆ เพิ่มปริมาณสารก่อภูมิแพ้ในร่างกายเพื่อช่วยให้ร่างกายสร้างความทนทานต่อสารนั้นๆ

สรุป:

การแพ้กุ้งเป็นปฏิกิริยาที่ซับซ้อนของระบบภูมิคุ้มกันที่มองว่าโปรตีนในกุ้งเป็นอันตราย ปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อมมีส่วนสำคัญในการกำหนดความเสี่ยงในการแพ้ การหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับกุ้งเป็นวิธีป้องกันที่ดีที่สุด และการปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการจัดการที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการแพ้