ทำไมอากาศเปลี่ยนแล้วคัดจมูก

อากาศเปลี่ยน…ทำไมจมูกถึงสั่ง ‘ปิดประเทศ’

ลมหนาวพัดมา แดดร้อนจัดสลับฝนพรำ หรือแม้แต่แค่เปลี่ยนจากห้องแอร์เย็นฉ่ำมาสู่บรรยากาศภายนอกที่อบอ้าว หลายคนคงรู้สึกเหมือนมีทหารยามมาตั้งด่านตรวจคนเข้าเมืองที่จมูก จู่ๆ ก็คัดจมูก น้ำมูกไหล หรือหายใจไม่สะดวก อาการเหล่านี้เป็นเรื่องที่พบได้บ่อย และมีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ที่น่าสนใจซ่อนอยู่เบื้องหลัง

ฮีสตามีน: ตัวการสำคัญที่ถูกกระตุ้นโดยความเปลี่ยนแปลง

เมื่ออุณหภูมิและความชื้นในอากาศเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ร่างกายของเราจะพยายามปรับตัวเพื่อรักษาสมดุลภายใน ซึ่งกระบวนการนี้เองที่ไปกระตุ้นให้เซลล์ในระบบภูมิคุ้มกันของเราปล่อยสารเคมีที่ชื่อว่า ฮีสตามีน ออกมา ฮีสตามีนมีบทบาทสำคัญในการตอบสนองต่ออาการแพ้ต่างๆ แต่ในกรณีที่อากาศเปลี่ยนแปลง มันก็ถูกปล่อยออกมาเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับสิ่งที่ร่างกายมองว่าเป็นภัยคุกคาม

ผลกระทบของฮีสตามีนต่อจมูกของเรา

ฮีสตามีนที่ถูกปล่อยออกมาจะส่งผลต่อเยื่อบุโพรงจมูกโดยตรง ทำให้:

• หลอดเลือดขยายตัว: ทำให้เลือดไหลเวียนมากขึ้นในบริเวณจมูก ส่งผลให้เยื่อบุโพรงจมูกบวม
• ต่อมสร้างน้ำมูกทำงานมากขึ้น: กระตุ้นให้ต่อมในโพรงจมูกผลิตน้ำมูกออกมามากกว่าปกติ เพื่อดักจับและขับไล่สิ่งแปลกปลอมที่ร่างกายคิดว่าอาจเป็นอันตราย
• เกิดอาการคันและระคายเคือง: ทำให้รู้สึกคันจมูก แสบจมูก และอยากจาม

ไม่ใช่แค่ฮีสตามีน…ปัจจัยอื่นๆ ที่ร่วมด้วย

นอกจากฮีสตามีนแล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่สามารถทำให้จมูกคัดเมื่ออากาศเปลี่ยนแปลงได้ เช่น:

• อากาศแห้ง: อากาศที่แห้งจะทำให้เยื่อบุโพรงจมูกแห้งและระคายเคือง ทำให้ร่างกายผลิตน้ำมูกออกมาเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้น
• สารก่อภูมิแพ้: การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศอาจทำให้ละอองเกสรดอกไม้ ฝุ่นละออง หรือไรฝุ่นฟุ้งกระจายมากขึ้น ซึ่งอาจกระตุ้นอาการแพ้ในผู้ที่มีอาการแพ้อยู่แล้ว
• การติดเชื้อไวรัส: อากาศที่เย็นและแห้งอาจทำให้ไวรัสบางชนิดอยู่รอดได้นานขึ้น และเพิ่มโอกาสในการแพร่กระจาย ทำให้ผู้คนติดเชื้อหวัดหรือไข้หวัดใหญ่ได้ง่ายขึ้น

รับมือกับจมูก ‘ปิดประเทศ’ ในวันที่อากาศเปลี่ยน

ถึงแม้ว่าอาการคัดจมูกจากอากาศเปลี่ยนแปลงจะไม่ใช่โรคร้ายแรง แต่ก็สร้างความรำคาญได้ไม่น้อย เราสามารถบรรเทาอาการเหล่านี้ได้ด้วยวิธีต่างๆ ดังนี้:

• ดื่มน้ำให้เพียงพอ: ช่วยให้เยื่อบุโพรงจมูกชุ่มชื้น
• ใช้เครื่องเพิ่มความชื้น: ในช่วงที่อากาศแห้ง การใช้เครื่องเพิ่มความชื้นจะช่วยเพิ่มความชื้นในอากาศและลดอาการระคายเคือง
• ล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ: ช่วยชะล้างสิ่งสกปรกและสารก่อภูมิแพ้ในโพรงจมูก
• หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้: หากทราบว่าตัวเองแพ้สารใด ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารนั้น
• พักผ่อนให้เพียงพอ: ช่วยให้ร่างกายแข็งแรงและสามารถรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศได้ดีขึ้น
• ปรึกษาแพทย์: หากอาการคัดจมูกรุนแรงหรือไม่หายภายในไม่กี่วัน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสม

การเข้าใจกลไกการทำงานของร่างกายเมื่อเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ จะช่วยให้เราสามารถดูแลตัวเองและรับมือกับอาการคัดจมูกได้อย่างเหมาะสม เพื่อให้เราสามารถใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่ในทุกฤดูกาล