ทำไมแพ้อาหารถึงคัน

ทำไมแพ้อาหารถึงคัน: ไขกลไกการตอบสนองของร่างกายต่อภัยคุกคามที่ “มองไม่เห็น”

อาการคันเป็นหนึ่งในสัญญาณเตือนที่พบบ่อยที่สุดเมื่อเกิดอาการแพ้อาหาร แต่เบื้องหลังความรู้สึกระคายเคืองที่ผิวหนังนี้ซ่อนกลไกการทำงานที่ซับซ้อนของระบบภูมิคุ้มกันของเราที่กำลัง “เข้าใจผิด” ว่าอาหารบางชนิดเป็นภัยคุกคามร้ายแรง

เมื่อร่างกายของเราสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ (allergen) ที่อยู่ในอาหาร ไม่ว่าจะเป็นถั่ว นม ไข่ หรืออาหารทะเล ระบบภูมิคุ้มกันจะตอบสนองอย่างรวดเร็ว โดยเริ่มต้นจากการสร้างแอนติบอดีชนิด IgE (Immunoglobulin E) ต่อสารก่อภูมิแพ้ชนิดนั้นๆ กระบวนการนี้เกิดขึ้นในครั้งแรกที่เราสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ และร่างกายจะ “จดจำ” สารนั้นไว้

สิ่งที่น่าสนใจคือ ในการสัมผัสครั้งต่อๆ ไป เมื่อเราทานอาหารที่มีสารก่อภูมิแพ้เดิม ระบบภูมิคุ้มกันจะเข้าสู่ภาวะ “เตรียมพร้อม” อย่างเต็มที่ แอนติบอดี IgE ที่สร้างไว้แล้วจะไปเกาะติดกับเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่เรียกว่า มาสต์เซลล์ (Mast cell) ซึ่งกระจายตัวอยู่ทั่วร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณผิวหนัง ทางเดินอาหาร และทางเดินหายใจ

เมื่อสารก่อภูมิแพ้จับตัวกับแอนติบอดี IgE ที่อยู่บนมาสต์เซลล์ มาสต์เซลล์จะแตกตัวและปล่อยสารเคมีมากมายออกมา หนึ่งในสารที่สำคัญที่สุดคือ ฮิสตามีน (Histamine) ฮิสตามีนเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดอาการคัน ผื่นแดง บวม และอาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการแพ้อาหาร

ฮิสตามีนก่อให้เกิดอาการคันได้อย่างไร?

ฮิสตามีนออกฤทธิ์โดยการกระตุ้นตัวรับฮิสตามีน (Histamine receptors) ที่อยู่บนเซลล์ประสาทรับความรู้สึกที่ผิวหนัง การกระตุ้นนี้จะส่งสัญญาณไปยังสมอง ทำให้เรารู้สึกคัน นอกจากนี้ ฮิสตามีนยังทำให้หลอดเลือดขยายตัว ส่งผลให้ผิวหนังบริเวณนั้นมีเลือดมาเลี้ยงมากขึ้น เกิดเป็นผื่นแดงและบวม

ทำไมต้องเป็นอาการคัน? บทบาทของการคันในการแพ้อาหาร

ถึงแม้ว่าอาการคันจะสร้างความรำคาญอย่างมาก แต่ก็อาจเป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญที่ช่วยให้เราตระหนักว่ากำลังเกิดอาการแพ้ อาการคันมักเป็นอาการเริ่มต้นที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้เราสามารถหยุดทานอาหารที่สงสัยว่าเป็นต้นเหตุของการแพ้ได้ทันท่วงที ก่อนที่อาการจะรุนแรงขึ้น

นอกเหนือจากฮิสตามีน มีปัจจัยอื่นอีกหรือไม่?

นอกจากฮิสตามีนแล้ว ยังมีสารเคมีอื่นๆ ที่ถูกปล่อยออกมาจากมาสต์เซลล์ และเซลล์ภูมิคุ้มกันอื่นๆ ที่สามารถกระตุ้นให้เกิดอาการคันและผื่นแดงได้ เช่น โปรสตาแกลนดิน (Prostaglandins) และลิวโคไตรอีน (Leukotrienes) สารเหล่านี้มีบทบาทในการอักเสบและสามารถทำให้ผิวหนังมีความไวต่อการกระตุ้นมากขึ้น

สรุป

อาการคันเมื่อแพ้อาหารถือเป็นสัญญาณที่ร่างกายพยายามบอกเราว่ากำลังมี “ภัยคุกคาม” เข้ามา การตอบสนองที่ซับซ้อนของระบบภูมิคุ้มกัน โดยเฉพาะการปล่อยสารฮิสตามีน เป็นกลไกสำคัญที่ทำให้เกิดความรู้สึกคันและอาการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการแพ้อาหาร การทำความเข้าใจกลไกเหล่านี้จะช่วยให้เราสามารถรับมือกับอาการแพ้อาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ และป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

ข้อควรจำ: หากมีอาการแพ้อาหารรุนแรง เช่น หายใจลำบาก บวมที่ปากหรือคอ ควรไปพบแพทย์ทันที เพราะอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้