ธาตุเหล็กเกินจะมีอาการอย่างไร

ธาตุเหล็กเกิน: ภัยเงียบที่ไม่ควรมองข้าม

ร่างกายของเราต้องการธาตุเหล็กเพื่อสร้างฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง ซึ่งทำหน้าที่สำคัญในการขนส่งออกซิเจนไปทั่วร่างกาย แต่การมีธาตุเหล็กมากเกินไป หรือภาวะธาตุเหล็กเกิน (Iron Overload) กลับเป็นอันตรายและส่งผลเสียต่อสุขภาพได้ ภาวะนี้มักเกิดจากพันธุกรรม หรือการได้รับธาตุเหล็กมากเกินความจำเป็นจากอาหารเสริม หรือการถ่ายเลือดซ้ำๆ เป็นเวลานาน ความน่ากลัวของภาวะธาตุเหล็กเกินคือ อาการเริ่มแรกมักไม่ชัดเจน ทำให้ผู้ป่วยหลายรายไม่รู้ตัวจนกระทั่งเกิดความเสียหายต่ออวัยวะต่างๆ เช่น ตับ หัวใจ และตับอ่อน

อาการของภาวะธาตุเหล็กเกินมีความหลากหลายและไม่จำเพาะเจาะจง บางรายอาจไม่มีอาการใดๆ เลยในระยะแรก แต่เมื่อระดับธาตุเหล็กสะสมในร่างกายมากขึ้น อาจเริ่มมีอาการดังต่อไปนี้:

• อาการทั่วไป: อ่อนเพลียเรื้อรัง ปวดข้อ โดยเฉพาะข้อเล็กๆ ที่มือและเท้า ปวดท้อง น้ำหนักลด เบื่ออาหาร ผิวคล้ำผิดปกติ โดยเฉพาะบริเวณข้อพับ รักแร้ และใบหน้า บางรายอาจมีผิวสีบรอนซ์
• อาการทางระบบต่างๆ:
  • ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด ท้องผูก หรือท้องเสีย สลับกัน
  • ระบบต่อมไร้ท่อ: เบาหวาน ภาวะพร่องไทรอยด์ ภาวะขาดฮอร์โมนเพศ
  • ระบบหัวใจและหลอดเลือด: หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจล้มเหลว
  • ระบบตับ: ตับอักเสบ ตับแข็ง มะเร็งตับ

เนื่องจากอาการของภาวะธาตุเหล็กเกินคล้ายคลึงกับโรคอื่นๆ จึงเป็นเรื่องสำคัญที่จะต้องปรึกษาแพทย์หากมีอาการเหล่านี้ โดยแพทย์จะทำการวินิจฉัยโดยการตรวจเลือด เพื่อวัดระดับธาตุเหล็ก เฟอร์ริติน และความอิ่มตัวของทรานสเฟอร์ริน ซึ่งเป็นโปรตีนที่จับกับธาตุเหล็กในเลือด การตรวจเพิ่มเติมอื่นๆ อาจจำเป็น เช่น การตรวจชิ้นเนื้อตับ MRI เพื่อประเมินระดับธาตุเหล็กที่สะสมในอวัยวะต่างๆ

การรักษาภาวะธาตุเหล็กเกินขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของอาการ โดยทั่วไป การรักษามุ่งเน้นที่การกำจัดธาตุเหล็กส่วนเกินออกจากร่างกาย เช่น การเจาะเลือด (Phlebotomy) การใช้ยาขับธาตุเหล็ก (Iron Chelation Therapy) และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เช่น หลีกเลี่ยงอาหารเสริมธาตุเหล็ก วิตามินซี และอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง จำกัดการดื่มแอลกอฮอล์ ซึ่งสามารถเพิ่มการดูดซึมธาตุเหล็กได้

การตรวจสุขภาพเป็นประจำและการสังเกตอาการผิดปกติของร่างกาย เป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันและรักษาภาวะธาตุเหล็กเกิน หากสงสัยว่าตนเองหรือคนใกล้ชิดอาจมีภาวะธาตุเหล็กเกิน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรง