อะไรคือสาเหตุของค่าเลือดสูง

เลือดข้นเกินไป: เมื่อเลือดของคุณหนืดกว่าที่ควรจะเป็น และอะไรคือตัวการ?

ภาวะเลือดข้น หรือที่ทางการแพทย์เรียกว่า “ภาวะเม็ดเลือดแดงมากเกินไป” (Polycythemia) คือสภาวะที่เลือดมีความหนืดมากกว่าปกติ เนื่องจากมีปริมาณเม็ดเลือดแดงมากเกินไป ซึ่งส่งผลให้เลือดไหลเวียนได้ยากขึ้น เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน และอาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรงกว่าได้

หลายคนอาจมองข้ามอาการเล็กน้อยที่เกิดขึ้น แต่การทำความเข้าใจถึงสาเหตุที่แท้จริงของภาวะเลือดข้นมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการป้องกันและรักษาอย่างเหมาะสม ตรงกันข้ามกับความเชื่อที่ว่าภาวะนี้เกิดจากปัจจัยเดียว ความจริงคือภาวะเลือดข้นอาจเกิดจากหลายสาเหตุที่ซับซ้อน และอาจเป็นสัญญาณบ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพที่ซ่อนอยู่

ปัจจัยเสี่ยงที่คุ้นเคย: มากกว่าแค่ไลฟ์สไตล์

• น้ำหนักเกิน: ภาวะอ้วนและน้ำหนักเกินมีความเชื่อมโยงกับภาวะเลือดข้น เนื่องจากไขมันส่วนเกินอาจส่งผลต่อการทำงานของฮอร์โมนและการผลิตเม็ดเลือด
• การสูบบุหรี่: สารเคมีในบุหรี่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคาร์บอนมอนอกไซด์ จะเข้าไปขัดขวางการขนส่งออกซิเจนในเลือด ทำให้ร่างกายผลิตเม็ดเลือดแดงมากขึ้นเพื่อชดเชย
• การดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป: การบริโภคแอลกอฮอล์ในปริมาณมากเป็นประจำอาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของตับและไขกระดูก ซึ่งเป็นอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการผลิตเม็ดเลือด

ปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้เป็นสิ่งที่สามารถปรับเปลี่ยนได้ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเหล่านี้จึงเป็นก้าวแรกที่สำคัญในการลดความเสี่ยงของการเกิดภาวะเลือดข้น

เมื่อความผิดปกติแฝงเร้น: โรคและการทำงานของร่างกายที่ผิดปกติ

นอกเหนือจากปัจจัยด้านไลฟ์สไตล์แล้ว ภาวะเลือดข้นอาจเป็นผลมาจากความผิดปกติในการสร้างเม็ดเลือด หรือโรคประจำตัวบางชนิด:

• ความผิดปกติของไขกระดูก: โรคไขกระดูก (Myeloproliferative neoplasms) เช่น Polycythemia Vera (PV) เป็นสาเหตุหลักของภาวะเลือดข้นชนิดปฐมภูมิ (Primary Polycythemia) ซึ่งเกิดจากความผิดปกติของเซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูก ทำให้ร่างกายผลิตเม็ดเลือดแดงมากเกินไปโดยไม่สามารถควบคุมได้
• ภาวะขาดออกซิเจนเรื้อรัง: โรคปอดเรื้อรัง (COPD), ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea), และโรคหัวใจบางชนิด สามารถทำให้ร่างกายขาดออกซิเจนอย่างต่อเนื่อง กระตุ้นให้ไขกระดูกผลิตเม็ดเลือดแดงมากขึ้นเพื่อชดเชย
• เนื้องอกบางชนิด: เนื้องอกที่ไต ตับ หรือต่อมหมวกไต อาจผลิตฮอร์โมน Erythropoietin (EPO) มากเกินไป ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่กระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง
• การใช้ยาบางชนิด: การใช้ยา anabolic steroids หรือ erythropoietin (EPO) โดยไม่ได้รับการดูแลจากแพทย์ อาจกระตุ้นการผลิตเม็ดเลือดแดงมากเกินไป

การวินิจฉัยคือหัวใจสำคัญ: ค้นหาสาเหตุที่แท้จริง

การวินิจฉัยภาวะเลือดข้นไม่ใช่แค่การตรวจพบค่าเลือดที่สูงเกินกว่าปกติ แต่เป็นการค้นหาสาเหตุที่แท้จริงของภาวะนี้ การตรวจเลือดเพิ่มเติม เช่น การตรวจระดับ EPO และการตรวจไขกระดูก อาจมีความจำเป็นเพื่อระบุสาเหตุที่ซ่อนอยู่

การรักษา: มุ่งเน้นไปที่การจัดการสาเหตุและบรรเทาอาการ

การรักษาภาวะเลือดข้นจะขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของอาการ ในบางกรณี การปรับเปลี่ยนไลฟ์สไตล์อาจเพียงพอ แต่ในกรณีอื่นๆ อาจจำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยยา การเจาะเลือด (Phlebotomy) หรือการรักษาด้วยเคมีบำบัด (Chemotherapy)

สรุป

ภาวะเลือดข้นเป็นสภาวะที่ซับซ้อนซึ่งอาจเกิดจากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ปัจจัยด้านไลฟ์สไตล์ไปจนถึงความผิดปกติของร่างกาย การทำความเข้าใจถึงสาเหตุที่แท้จริงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการวินิจฉัย การรักษา และการป้องกันภาวะนี้ หากคุณสงสัยว่าคุณอาจมีภาวะเลือดข้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยและรับคำแนะนำในการรักษาที่เหมาะสม เพื่อรักษาสุขภาพให้แข็งแรงและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น