อาการปัสสาวะคั่งคืออะไร

ปัสสาวะคั่ง: ภัยเงียบที่ต้องใส่ใจ สัญญาณเตือนและการจัดการอย่างถูกวิธี

ภาวะปัสสาวะคั่ง (Urinary Retention) คือ สภาวะที่ร่างกายไม่สามารถขับปัสสาวะออกจากกระเพาะปัสสาวะได้อย่างหมดจด ถึงแม้จะรู้สึกปวดปัสสาวะก็ตาม ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงได้หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง

ภาวะนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในผู้สูงอายุเท่านั้น แต่สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกเพศทุกวัย โดยมีสาเหตุและลักษณะอาการที่แตกต่างกันไป

ทำความเข้าใจสาเหตุ: อะไรคือปัจจัยเสี่ยง?

สาเหตุของภาวะปัสสาวะคั่งมีความหลากหลาย สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลักๆ ได้แก่

• ภาวะปัสสาวะคั่งเฉียบพลัน (Acute Urinary Retention): มักเกิดขึ้นอย่างกะทันหัน และไม่สามารถปัสสาวะได้เลย สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่
  • การอุดตันของท่อปัสสาวะ: เช่น นิ่วในทางเดินปัสสาวะ ต่อมลูกหมากโตในผู้ชาย หรือเนื้องอกที่กดทับท่อปัสสาวะ
  • ผลข้างเคียงจากยาบางชนิด: โดยเฉพาะยาแก้แพ้ ยาแก้หวัด ยาแก้ปวดกลุ่มโอปิออยด์ และยาคลายกล้ามเนื้อ
  • การบาดเจ็บ: เช่น การบาดเจ็บที่กระดูกเชิงกรานหรือไขสันหลัง
  • การผ่าตัด: โดยเฉพาะการผ่าตัดบริเวณท้องน้อยหรือกระดูกเชิงกราน
• ภาวะปัสสาวะคั่งเรื้อรัง (Chronic Urinary Retention): มักเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป และอาจมีอาการไม่ชัดเจน ทำให้ผู้ป่วยไม่ทันสังเกต สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่
  • กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะอ่อนแรง: มักพบในผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัวบางอย่าง เช่น โรคเบาหวาน
  • ความผิดปกติของระบบประสาท: เช่น โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis) โรคพาร์กินสัน หรือภาวะแทรกซ้อนจากโรคเบาหวานที่ส่งผลต่อระบบประสาท
  • การอุดตันบางส่วนของท่อปัสสาวะ: เช่น ต่อมลูกหมากโตในระยะเริ่มต้น หรือการตีบแคบของท่อปัสสาวะ

สังเกตอาการ: สัญญาณเตือนที่ควรรู้

อาการของภาวะปัสสาวะคั่งอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับชนิดของภาวะปัสสาวะคั่งและสาเหตุที่เกิดขึ้น

• อาการที่พบได้บ่อยในภาวะปัสสาวะคั่งเฉียบพลัน:
  • ไม่สามารถปัสสาวะได้เลย
  • ปวดท้องน้อยอย่างรุนแรง
  • รู้สึกปวดเบ่งปัสสาวะมาก
• อาการที่พบได้บ่อยในภาวะปัสสาวะคั่งเรื้อรัง:
  • ปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ โดยเฉพาะในเวลากลางคืน
  • ปัสสาวะไม่สุด หรือรู้สึกว่ากระเพาะปัสสาวะยังไม่ว่างเปล่า
  • ปัสสาวะไหลออกมาเองโดยไม่รู้ตัว (Urinary Incontinence)
  • ปัสสาวะไหลอ่อน หรือต้องเบ่งปัสสาวะ
  • ติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะบ่อยครั้ง

การวินิจฉัยและการรักษา: ก้าวแรกสู่การฟื้นฟู

หากสงสัยว่าตนเองมีอาการของภาวะปัสสาวะคั่ง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการวินิจฉัยและรับการรักษาที่เหมาะสม โดยแพทย์จะทำการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และอาจทำการตรวจเพิ่มเติม เช่น

• การตรวจปัสสาวะ: เพื่อตรวจหาการติดเชื้อ หรือความผิดปกติอื่นๆ
• การตรวจวัดปริมาณปัสสาวะที่เหลือค้างในกระเพาะปัสสาวะ (Post Void Residual Volume – PVR): เพื่อประเมินความสามารถในการขับปัสสาวะ
• การตรวจอัลตราซาวนด์ (Ultrasound): เพื่อดูภาพของกระเพาะปัสสาวะและอวัยวะอื่นๆ ในบริเวณนั้น
• การส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะ (Cystoscopy): เพื่อดูภายในกระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะ

การรักษาภาวะปัสสาวะคั่งขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของอาการ โดยมีเป้าหมายหลักคือการระบายปัสสาวะออกจากกระเพาะปัสสาวะ และแก้ไขสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้

• การใส่สายสวนปัสสาวะ (Urinary Catheterization): เป็นวิธีที่ใช้ในการระบายปัสสาวะออกจากกระเพาะปัสสาวะโดยตรง มักใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยไม่สามารถปัสสาวะได้เอง หรือมีอาการปวดอย่างรุนแรง
• การใช้ยา: เช่น ยาคลายกล้ามเนื้อเรียบของกระเพาะปัสสาวะ หรือยาที่ช่วยลดขนาดของต่อมลูกหมากในผู้ชาย
• การผ่าตัด: อาจจำเป็นในกรณีที่ภาวะปัสสาวะคั่งเกิดจากการอุดตันของท่อปัสสาวะ หรือความผิดปกติอื่นๆ ที่ไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยวิธีอื่น

การดูแลตนเอง: แนวทางเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดี

นอกเหนือจากการรักษาทางการแพทย์แล้ว การดูแลตนเองอย่างเหมาะสมก็มีส่วนสำคัญในการจัดการกับภาวะปัสสาวะคั่ง

• ดื่มน้ำในปริมาณที่เหมาะสม: หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำมากเกินไปก่อนนอน เพื่อลดความถี่ในการปัสสาวะตอนกลางคืน
• ฝึกการกลั้นปัสสาวะ (Bladder Training): สามารถช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะ
• หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนและแอลกอฮอล์: สารเหล่านี้มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ ซึ่งอาจทำให้ปัสสาวะบ่อยขึ้น
• ปรึกษาแพทย์หรือนักกายภาพบำบัด: เพื่อเรียนรู้เทคนิคการออกกำลังกายที่เหมาะสม เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
• สังเกตอาการและรายงานให้แพทย์ทราบ: หากมีอาการเปลี่ยนแปลง หรือมีอาการแย่ลง

สรุป:

ภาวะปัสสาวะคั่งเป็นภาวะที่ต้องได้รับการดูแลอย่างจริงจัง การตระหนักถึงความสำคัญของอาการ การวินิจฉัยที่ถูกต้อง และการรักษาที่เหมาะสม ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนและช่วยให้ผู้ป่วยกลับมามีคุณภาพชีวิตที่ดีได้ ดังนั้น หากคุณสงสัยว่าตนเองมีอาการของภาวะปัสสาวะคั่ง อย่าลังเลที่จะปรึกษาแพทย์เพื่อขอคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสม

#ปัสสาวะคั่ง#สาเหตุ#อาการ