ฮอร์โมนชนิดใดที่เกี่ยวข้องกับความเครียด *

เมื่อความเครียดก่อตัว: บทบาทของฮอร์โมนคอร์ติซอลและเพื่อนร่วมงาน

ความเครียด เป็นประสบการณ์สากลที่ทุกคนต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นความเครียดเล็กๆน้อยๆ จากการจราจรติดขัด หรือความเครียดรุนแรงจากเหตุการณ์สำคัญในชีวิต แต่ทราบหรือไม่ว่าเบื้องหลังความรู้สึกตึงเครียด กระวนกระวายใจ หรือเหนื่อยล้าเหล่านั้น มีกลไกซับซ้อนของระบบฮอร์โมนทำงานอยู่ และฮอร์โมน คอร์ติซอล นั้นถือเป็นตัวเอกสำคัญในเรื่องนี้

คอร์ติซอล หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ฮอร์โมนแห่งความเครียด” ไม่ได้เป็นเพียงตัวการสำคัญ แต่เป็นตัวควบคุมระบบต่างๆ ในร่างกายเพื่อรับมือกับสถานการณ์ที่ท้าทาย เมื่อเราเผชิญกับความเครียด สมองส่วนไฮโปธาลามัสจะปล่อยฮอร์โมนสารตั้งต้น กระตุ้นต่อมใต้สมองให้หลั่ง ACTH (Adrenocorticotropic hormone) ซึ่งเดินทางไปยังต่อมหมวกไต และสั่งการให้ต่อมหมวกไตสร้างและหลั่งคอร์ติซอลออกมา

คอร์ติซอลมีบทบาทหลายประการในการตอบสนองต่อความเครียด อาทิ:

• เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด: คอร์ติซอลจะกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงไกลโคเจนในตับให้เป็นกลูโคส เพื่อเพิ่มพลังงานให้กับร่างกาย เตรียมพร้อมรับมือกับสถานการณ์ที่ต้องการความคล่องตัวและความแข็งแกร่ง

• เพิ่มความดันโลหิตและอัตราการเต้นของหัวใจ: ทำให้ร่างกายพร้อมรับมือกับการต่อสู้หรือการหนี (Fight-or-flight response) ซึ่งเป็นกลไกการป้องกันตัวเองโดยธรรมชาติ

• ยับยั้งระบบภูมิคุ้มกัน: ในระยะสั้น คอร์ติซอลจะช่วยลดการอักเสบ แต่ถ้าหากความเครียดเป็นเรื้อรัง การยับยั้งระบบภูมิคุ้มกันอย่างต่อเนื่องจะทำให้ร่างกายอ่อนแอต่อโรคภัยไข้เจ็บได้ง่ายขึ้น

• ส่งผลต่อการนอนหลับ: ระดับคอร์ติซอลที่สูงเกินไป โดยเฉพาะในช่วงกลางคืน จะรบกวนการนอนหลับ ทำให้รู้สึกไม่สดชื่นและอ่อนล้า ส่งผลให้วงจรความเครียดยิ่งทวีความรุนแรงขึ้น

นอกจากคอร์ติซอลแล้ว ยังมีฮอร์โมนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อความเครียด เช่น อะดรีนาลีน (Epinephrine) และ นอร์อะดรีนาลีน (Norepinephrine) ซึ่งหลั่งจากต่อมหมวกไตเช่นกัน ทั้งสองฮอร์โมนนี้จะทำงานร่วมกับคอร์ติซอลในการเพิ่มอัตราการเต้นหัวใจ ความดันโลหิต และกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทซิมพาเทติก (Sympathetic nervous system) เพื่อเตรียมร่างกายให้พร้อมรับมือกับความท้าทาย

อย่างไรก็ตาม ระดับคอร์ติซอลที่สูงอยู่ตลอดเวลา จากความเครียดเรื้อรัง สามารถส่งผลเสียต่อสุขภาพ เช่น น้ำหนักเพิ่มขึ้น ความดันโลหิตสูง ภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล และปัญหาสุขภาพอื่นๆอีกมากมาย ดังนั้น การบริหารจัดการความเครียดอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น การออกกำลังกาย การพักผ่อนอย่างเพียงพอ การกินอาหารที่ดีต่อสุขภาพ และการฝึกจิตใจ จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่จะช่วยรักษาสมดุลของฮอร์โมน และทำให้ร่างกายสามารถรับมือกับความเครียดได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทความนี้เป็นเพียงการให้ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับฮอร์โมนและความเครียด หากคุณกำลังประสบปัญหาสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับความเครียด ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสม