เวลาเครียด ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนอะไรออกมา

เมื่อความเครียดถาโถม: ฮอร์โมนใดบ้างที่ร่างกายปล่อยออกมา และกลไก “สู้หรือหนี” คืออะไร?

ในชีวิตประจำวัน เราต่างต้องเผชิญกับความเครียดในรูปแบบต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องงาน เรื่องส่วนตัว หรือแม้แต่สถานการณ์ที่ไม่คาดฝัน เมื่อความเครียดเข้ามาเยือน ร่างกายของเราไม่ได้นิ่งเฉย แต่จะตอบสนองด้วยกลไกที่ซับซ้อน โดยมีฮอร์โมนหลายชนิดเข้ามาเกี่ยวข้อง หนึ่งในกลไกสำคัญที่ถูกกระตุ้นคือ “สู้หรือหนี” (Fight or Flight Response) ซึ่งเป็นกลไกการเอาตัวรอดที่สืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษของเรา

ฮอร์โมนสำคัญที่หลั่งเมื่อเกิดความเครียด:

เมื่อร่างกายเผชิญกับความเครียด สมองส่วนที่เรียกว่าไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) จะส่งสัญญาณไปยังต่อมหมวกไต (Adrenal Gland) ซึ่งเป็นต่อมไร้ท่อสำคัญที่ตั้งอยู่เหนือไตทั้งสองข้าง ทำให้ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมนออกมาหลายชนิด แต่ฮอร์โมนที่โดดเด่นและมีบทบาทสำคัญในช่วงเวลาเครียดมีดังนี้:

• อะดรีนาลิน (Adrenaline): ฮอร์โมนอะดรีนาลิน หรือเรียกอีกชื่อว่า เอพิเนฟริน (Epinephrine) จะถูกหลั่งออกมาอย่างรวดเร็วเมื่อเกิดความเครียดเฉียบพลัน (Acute Stress) อะดรีนาลินมีผลต่อร่างกายหลายอย่าง ได้แก่:
  • เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิต: เพื่อสูบฉีดเลือดไปยังกล้ามเนื้อและสมองมากขึ้น เตรียมพร้อมสำหรับการเคลื่อนไหวที่รวดเร็ว
  • ขยายหลอดลม: ทำให้การหายใจสะดวกขึ้น รับออกซิเจนได้มากขึ้น
  • เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด: โดยกระตุ้นให้ตับปล่อยกลูโคสออกมา เพื่อเป็นแหล่งพลังงานให้กับร่างกาย
  • ลดการทำงานของระบบย่อยอาหาร: เพื่อสงวนพลังงานไว้สำหรับการรับมือกับสถานการณ์ฉุกเฉิน
• นอร์อะดรีนาลิน (Noradrenaline): หรือ นอร์เอพิเนฟริน (Norepinephrine) มีฤทธิ์คล้ายกับอะดรีนาลิน แต่มีผลต่อหลอดเลือดมากกว่า ทำให้หลอดเลือดหดตัว ความดันโลหิตสูงขึ้น และเพิ่มความตื่นตัว นอกจากนี้ นอร์อะดรีนาลินยังช่วยให้ร่างกายโฟกัสกับสถานการณ์ตรงหน้าได้ดีขึ้น
• คอร์ติซอล (Cortisol): ฮอร์โมนคอร์ติซอลถูกหลั่งออกมาเมื่อร่างกายเผชิญกับความเครียดเรื้อรัง (Chronic Stress) คอร์ติซอลมีหน้าที่หลักในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ลดการอักเสบ และควบคุมการเผาผลาญพลังงาน อย่างไรก็ตาม หากร่างกายมีระดับคอร์ติซอลสูงเป็นเวลานาน อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้ เช่น ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ และส่งผลต่อการนอนหลับ

กลไก “สู้หรือหนี” (Fight or Flight Response):

การหลั่งฮอร์โมนดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของกลไก “สู้หรือหนี” ซึ่งเป็นปฏิกิริยาตอบสนองอัตโนมัติของร่างกายต่อภัยคุกคาม เมื่อเผชิญกับอันตราย ร่างกายจะเตรียมพร้อมที่จะต่อสู้หรือหลบหนี โดยฮอร์โมนอะดรีนาลินและนอร์อะดรีนาลินจะช่วยกระตุ้นให้ร่างกายตื่นตัว มีพลังงาน และพร้อมที่จะเผชิญหน้ากับสถานการณ์นั้นๆ

ผลกระทบระยะยาวและวิธีรับมือ:

แม้ว่ากลไก “สู้หรือหนี” จะเป็นประโยชน์ในการเอาตัวรอดในสถานการณ์ฉุกเฉิน แต่การเผชิญกับความเครียดเรื้อรังและการกระตุ้นกลไกนี้อย่างต่อเนื่อง อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพในระยะยาวได้ ดังนั้น การเรียนรู้วิธีจัดการกับความเครียดจึงเป็นสิ่งสำคัญ เช่น การออกกำลังกาย การทำสมาธิ การพูดคุยกับคนที่ไว้ใจ หรือการเข้ารับคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ เพื่อลดระดับฮอร์โมนความเครียดและรักษาสมดุลของร่างกาย

การเข้าใจกลไกการทำงานของฮอร์โมนเมื่อเกิดความเครียด จะช่วยให้เราตระหนักถึงผลกระทบของความเครียดต่อร่างกาย และสามารถหาวิธีรับมือกับความเครียดได้อย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อสุขภาพที่ดีทั้งกายและใจ