เจาะไขสันหลังตรวจโรคอะไรบ้าง

เจาะไขสันหลัง: ช่องเล็กๆ เปิดเผยโรคร้าย

การเจาะไขสันหลัง (Lumbar Puncture หรือ LP) อาจดูน่ากลัว แต่จริงๆ แล้วเป็นกระบวนการที่สำคัญและมีประโยชน์อย่างยิ่งในการวินิจฉัยโรคต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อระบบประสาทส่วนกลาง มันเป็นเสมือน “หน้าต่าง” ที่เปิดให้แพทย์ได้มองเห็นสภาพของของเหลวที่ล้อมรอบสมองและไขสันหลัง คือ น้ำไขสันหลัง (Cerebrospinal Fluid หรือ CSF) ซึ่งสะท้อนถึงสุขภาพของระบบประสาทได้เป็นอย่างดี

การเจาะน้ำไขสันหลังไม่ได้ใช้ในการตรวจทุกโรค แต่แพทย์จะพิจารณาใช้เมื่อสงสัยว่าผู้ป่วยอาจมีภาวะผิดปกติบางอย่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาการที่บ่งชี้ถึงปัญหาในสมองหรือไขสันหลัง การตรวจนี้ช่วยยืนยันการวินิจฉัยและนำไปสู่การรักษาที่ถูกต้องและทันท่วงที ต่อไปนี้คือโรคและภาวะที่การเจาะน้ำไขสันหลังสามารถช่วยในการวินิจฉัย:

1. การติดเชื้อในระบบประสาทส่วนกลาง: นี่คือสาเหตุหลักประการหนึ่งที่แพทย์สั่งการเจาะไขสันหลัง การตรวจวิเคราะห์น้ำไขสันหลังสามารถตรวจหาเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อราที่ทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มสมอง (Meningitis) หรือการอักเสบของทั้งเยื่อหุ้มสมองและสมอง (Encephalitis) การตรวจจะหาจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาวที่เพิ่มขึ้น ระดับโปรตีนที่ผิดปกติ และการตรวจหาเชื้อโรคโดยตรง

2. ภาวะเลือดออกใต้เยื่อหุ้มสมอง (Subarachnoid Hemorrhage): ภาวะเลือดออกในช่องว่างระหว่างเยื่อหุ้มสมอง มักเกิดจากการแตกของหลอดเลือดสมอง การเจาะน้ำไขสันหลังจะช่วยตรวจหาเลือดในน้ำไขสันหลัง ซึ่งเป็นสัญญาณบ่งชี้ถึงภาวะเลือดออกนี้ ความรุนแรงของการเลือดออกสามารถประเมินได้จากปริมาณเลือดที่พบในน้ำไขสันหลัง

3. โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis หรือ MS): โรคนี้เป็นโรคภูมิต้านทานทำลายตัวเองที่ทำลายปลอกไมอีลิน ซึ่งเป็นชั้นหุ้มเส้นประสาท การเจาะน้ำไขสันหลังสามารถช่วยตรวจหาแอนติบอดีและการเปลี่ยนแปลงของโปรตีนในน้ำไขสันหลัง ซึ่งบ่งชี้ถึงการอักเสบและการทำลายปลอกไมอีลิน แม้ว่าการตรวจนี้จะไม่สามารถวินิจฉัย MS ได้อย่างเด็ดขาด แต่ก็เป็นเครื่องมือสำคัญในการสนับสนุนการวินิจฉัยร่วมกับการตรวจอื่นๆ

4. มะเร็งที่กระจายสู่ระบบประสาทส่วนกลาง (Metastatic Cancer): เซลล์มะเร็งบางชนิดสามารถแพร่กระจายไปยังระบบประสาทส่วนกลางได้ การเจาะน้ำไขสันหลังสามารถตรวจหาเซลล์มะเร็งในน้ำไขสันหลัง ซึ่งช่วยในการยืนยันการแพร่กระจายของมะเร็งและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม

5. โรคอื่นๆ: นอกเหนือจากโรคข้างต้น การเจาะน้ำไขสันหลังยังสามารถใช้ในการตรวจหาโรคอื่นๆ เช่น โรค Guillain-Barré syndrome, โรค Lyme disease และโรคต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบของระบบประสาท

แม้ว่าการเจาะไขสันหลังจะเป็นขั้นตอนที่มีความสำคัญ แต่ก็มีความเสี่ยงบางประการ เช่น การปวดศีรษะ การติดเชื้อ และภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ดังนั้น จึงควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อประเมินความจำเป็นและความเสี่ยงก่อนตัดสินใจทำการตรวจ การเจาะไขสันหลังจึงเป็นเครื่องมือที่ทรงคุณค่า ช่วยให้แพทย์สามารถเข้าใจถึงสภาพภายในระบบประสาทส่วนกลางและให้การรักษาที่เหมาะสมแก่ผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพ